مرخصی زندانیان
مرخصی زندانیان ، در خصوص مرخصی زندانیان فعلا ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری ضابطه مرخصی می باشد تبصره یک ماده 13 دستور العمل کاهش زندانیان نیز مقرر داشته « تا تصویب آیین نامه موضوع ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری، دادستان ها وروسای حوزه های قضایی بخش با رعایت ماده فوق و معیار های مقرر در آیین نامه اجرایی سازمان، در صورت لزوم راسا نسبت به اعطای مرخصی اقدام می کنند».
مدت مرخصی زندانیان
مدت مرخصی زندانیان بستگی به شایط تعلیق زندانی دارد. زندانی یا شرایط تعلیق را ندارد ویا شرایط تعلیق را دارد.
در مواردی که زندانی شرایط تعلیق را ندارد نیاز به انقضای حد نصاب جهت تعلق مرخصی است که با توجه به تبصره 4 ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات مندرج در حکم، هر چهار ماه یک بار حداکثر 5 روز مرخصی خواهد داشت.
اما اگر زندانی شرایط تعلیق اجرای مجازات را دارد ، بدون نیاز به حد نصاب ، ماهانه 3 روز از مرخصی برخوردار می شود.
قانون گذار در ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری « در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر ویا فرزندان » به تشخیص دادستان، حداکثر تا پنج روز مرخصی در نظر گرفته است که به نظر می رسد اصل اعطای مرخصی الزامی است و احراز موضوع و تعیین مدت آن به تشخیص دادستان است.
درمورد زندانیان مالی نیز تعیین مرخصی با دادستان است ، لکن معمولا ضابطه ای که دادستان ها برای زندانیان مالی در نظر گرفته اند، هر ماه یک هفته مرخصی است و با اخذ رضایت در پرداخت محکوم به همه یا بعضی از محکوم لهم، این مرخصی تمدید می شود.
شرایط لازم برای دریافت مرخصی از زندان
قانون گذاردر ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری مرخصی زندانیان را منوط به سپردن تامین مناسب قرار داده است.
همچنین، ماده 14 دستورالعمل کاهش زندانیان مقرر داشته « اعطای مرخصی زندانیان با اخذ تامین های کیفری، موضوع ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری به عمل می آید. زندانیان محکوم به حبس از بابت جرایم تعزیری درجه هفت و هشت، افرادی که باقی مانده محکومیت آنان کمتر از چهار ماه است
و همچنین افرادی که نسبت به بازگشت آنان به زندان اطمینان حاصل است، به تشخیص قاضی اجرای احکام با صدور یکی از قرار های تامین کیفری موضوع بندهای الف،ب،پ،ت،ث،ج و چ ماده مذکور، در چارچوب قوانین و مقررات به مرخصی اعزام می شوند».
رویه این گونه است که قاضی اجرای احکام ( یا قاضی ناظر زندان، در مواردی که وظیفه نظارت بر زندان به عهده قاضی ناظر زندان باشد) اخذ تامین را با توجه به ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی مصوب1394 با رعایت مقررات مربوط به صدور قرارهای تامین یعنی مواد 217 به بعد ق.آ.د.ک صادر می کند.
در این خصوص باید توجه داشت که بعضا قضات ناظر زندان، جهت اعطای مرخصی زندانیان، به وجود وثیقه یا کفیلی که در پرونده اجرای احکام می باشد اکتفا می کنند که عملا با استعلام از قاضی اجرا و تایید وجود وثیقه و امر به عدم آزادی آن، به زندانی مرخصی می دهند.
اما همان گونه که پیش تر در مورد ماده 251 ق.آود.ک بیان شد، به محض شروع به اجرای حبس، قرار تامین ملغی می شود و طبیعتا مسئولیت وثیقه گذار یا کفیل نیز موضوعا منتفی می شود و نمی توان مجدد مسئولیتی متوجه کفیل یا وثیقه گذار نمود.
عواقب غیبت زندانیان
در مواردی که زندانی مرتکب غیبت می شود نیز باید جهت ضبط وثیقه یا وجه الکفاله ، مقررات مربوط به ضبط مندرج در قانون آیین دادرسی کیفری از جمله ماده 230 این قانون رعایت شود.
در صورت ضبط وثیقه ویا وجه الکفاله ، پرداخت محکوم به ( اعم از اینکه محکوم به مالی باشد یا ضرر وزیان ناشی از جرم ) از محل ضبط امکان پذیر است؛ زیرا قانون گذار در ماده 520 ق.آ.د.ک در خصوص تامین ، قواعد مستقلی بیان نکرده است و تابع عمومات قانون آیین دادرسی کیفری خواهد بود.
شرایط تمدید زندانیان برای مرخصی
قانون گذار در صورت تمدید مرخصی زندانیان، در تبصره 3 ماده 520 ق.آ.د.ک تاکید نموده است که اگر محکوم علیه درزمان مرخصی اقداماتی انجام دهد که در جلب رضایت شاکی موثر باشد، علاوه بر مرخصی مذکور در ماده ، در طول مدت حبس می تواند یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت 7 روز از مرخصی استفاده نماید.
همچنین، در صورتی که محکوم علیه بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند این مرخصی برای یک بار دیگر و به مدت 7 روز تمدید می شود. معمولا قضات در تمدید مرخصی زندانیان به همان تامین اولیه اکتفا می کنند با این استدلال که ، در زمان اعطای مرخصی و صدور قرار تامین، قید مدت در مرخصی اعطایی و تاثیری برای مدت آن در صدور قرار تامین لحاظ نشده است.
لذا ، از این حیث مسئولیت کفیل یا وثیقه گذار نسبت به ایام مرخصی مطلق است و مضافا به اینکه هر زمان اراده کند می تواند با تحویل دادن محکوم علیه از خود سلب مسئولیت کند ، که جهت دفع هر گونه شبهه ای بهتر است که از همان ابتدا در تعهد کفیل، به بحث تمدید مرخصی اشاره شود.
به چه محکومانی مرخصی داده نمی شود؟
- محکومان جرایم سرقت مسلحانه، کیف زنی، جاسوسی، اقدام علیه امنیت کشور، آدم‌ربایی، جرایم باندی و سازمان یافته، تجاوز به عنف، دایر کردن مراکز فساد و فحشا، اسید پاشی، اخلال در نظام اقتصادی، ورود، تولید، توزیع و فروش مشروبات الکلی، قاچاق مسلحانه و یا عمده مواد مخدر و روان‌گردان ها.
- محکومان دارای سه فقره سابقه محکومیت به ارتکاب همان جرم.
- محکومانی که به شرارت مشهورند.
- محکومان به قصاص و اعدام.
ماده قانونی مرتبط با مرخصی زندانیان
ماده 520 قانون آیین دادرسی کیفری « محکومان می‌توانند در صورت رعایت ضوابط و مقررات زندان و مشارکت در برنامه های اصلاحی و تربیتی و کسب امتیازات لازم پس از سپردن تأمین مناسب، ماهانه حداکثر سه روز از مرخصی برخوردار شوند. در موارد بیماری حاد یا فوت بستگان نسبی و سببی درجه یک از طبقه اول یا همسر و یا ازدواج فرزندان، زندانی می‌تواند به تشخیص دادستان حداکثر تا پنج روز از مرخصی استفاده نماید.
تعیین مقررات موضوع این ماده و امتیاز هر یک از برنامه های اصلاحی و تربیتی، چگونگی انطباق وضعیت زندانیان با شرایط تعیین شده و نحوه اعطای مرخصی به آنان به موجب آیین نامه‌ای خواهد بود که ظرف سه ماه از تاریخ تصویب این قانون توسط سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور تهیه و به تصویب رییس قوه قضاییه می‌رسد.
تبصره ۱: در موارد شمول قسمت دوم این ماده، در صورت عجز از فراهم نمودن تأمین، اعزام محکوم تحت مراقبت مأموران، یک روز در ماه و به مدت ده ساعت بلامانع است.
تبصره ۲: اعزام متهمان بازداشت‌شده به مرخصی تنها به مدت و به شرح مقرر در تبصره فوق و با نظر مرجع صدور قرار جایز است.
تبصره ٣: در مواردی که زندانی دارای شاکی خصوصی است و بنا به تشخیص دادستان یا قاضی اجرای احکام، اعطای مرخصی می‌تواند در جلب رضایت شاکی مؤثر باشد، زندانی می‌تواند علاوه بر مرخصی مذکور در این ماده پس از سپردن تأمین مناسب، در طول مدت حبس یک نوبت دیگر و حداکثر به مدت هفت روز از مرخصی استفاده نماید. در صورتی که محکوم بتواند بخشی از خسارت شاکی را پرداخت یا رضایت او را جلب کند، این مرخصی فقط برای یک‌بار دیگر به مدت هفت روز تمدید می‌شود.
تبصره ۴: محکومانی که به موجب قانون مشمول مقررات تعلیق اجرای مجازات نمی‌شوند، پس از تحمل یک سوم از میزان مجازات با رعایت شرایط مندرج در صدر ماده و به تشخیص دادستان می‌توانند در هر چهار ماه حداکثر پنج روز از مرخصی برخوردار شوند.
تبصره ۵: رییس قوه قضاییه می‌تواند به مناسبت های ملی و مذهبی علاوه بر سقف تعیین شده در این قانون، حداکثر دو بار در سال به زندانیان واجد شرایط، مرخصی اعطاء کند.
تبصره ۶: مواردی که شخص باید به موجب مقررات شرعی به طور دائم در زندان باشد از شمول مقررات این ماده و تبصره های آن خارج است».
