جرم سرقت
جرم سرقت و مجازات جرم سرقت دزدی و ارکان تشکیل دهنده سرقت تنظیم گردیده است. سرقت یکی از مهمترین جرائم علیه اموال و مالکیت اشخاص است. مطابق ماده 267 قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ « سرقت عبارت از ربودن مال متعلق به غیر است.»در این تعریف چهار عنصر «ربودن»، «مال»، « تعلق مال به دیگری» مشاهده می شود که در زیر هریک را به طور جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم :
ارکان و عناصر تشکیل دهنده جرم سرقت
الف – عنصر مادی جرم سرقت :
به عملی که از طرف شخص باید صورت بگیرد تا جرم اتفاق بیافتد عنصر مادی گفته میشود. در سرقت عنصر مادی به شکل ربودن و برداشتن و همچنین پنهانی بودن عمل ربایش است، بنابراین لازمه سرقت این است که سارق بدون رضایت مالک یا متصرف به صورت علنی و یا مخفیانه مال دیگری را ببرد.
ب – عنصر معنوی جرم سرقت :
تحقق سرقت مستلزم وجود قصد مجرمانه است به عبارتی بزهکار با وجود علم و آگاهی بر ربودن مال دیگری بر خلاف میل و رضایت مالک اقدام نماید. شخص برای انجام یک جرم باید قصد انجام آن را داشته و از قبل برایش تصمیم گرفته باشد که علاوه بر تصمیم به ربایش مال باید قصد مالک شدن آن مال را نیز داشته باشد.
بنابراین برای اینکه شخص مرتکب جرم سرقت شود باید اول شخص قصد انجام سرقت را داشته باشد و دوم بداند که مالی که می‌خواهد بدزدد متعلق به شخص دیگری است.
ج – عنصر قانونی جرم سرقت :
اگر یک عملی در قانون جرم بوده و برایش مجازات تعیین شده باشد عنصر قانونی نامیده میشود. برای تمامی جرایم و مجازاتها نیاز به این عنصر است و اگر عملی در قانون جرم باشد براین اساس شخص مجرم را می‌توان مجازات کرد.
انواع جرم سرقت
سرقت بر حسب نوع میزان مجازات و ماهیت آن به اشکال مختلف تقسیم دسته بندی شده است :۱ – سرقت تعزیری ۲ – سرقت حدی
1 – سرقت تعزیری
اگر سرقتی یکی از شرایط اختصاصی سرقت حدّی را نداشته باشد، این نوع سرقت به عنوان سرقت تعزیری شناخته می شود که مجازات آن یا حبس است یا شلاق. هر یک از این سرقت‌های تعزیری بایستی در قالب یکی از مواد 651 تا 667 نمود پیدا کند.
سرقت تعزیری به سرقتی گفته می شود که سارق شرایط اجرای حد را ندارد و به همین اساس حاکم یا قاضی دادگاه آن را تعزیر خواهند کرد. بنابراین هر سرقتی تعزیری است، مگر اینکه حدی بودن آن ثابت شود زیرا سرقت تعزیری به جز قواعد عمومی، شرط دیگری ندارد. سرقت تعزیری است که خود دو نوع است :
الف) سرقت تعزیری ساده :
سرقتی است که دارای ارکان و شرایط عمومی است و هیچیک از شرایط سرقت حدی یا سرقت مشدد را ندارد سرقت ساده محسوب می شود.
ب) سرقت تعزیری مشدد :
منظور از سرقت مشدد، هرگونه سرقتی است که با یک یا چند عامل از عوامل تشدید مجازات بوده و مجازات آن شدیدتر از مجازات سرقت ساده باشد و شرایطی را نیز داشته باشد که در قانون آمده باشد.
عوامل تشدید مجازات که در مواد ۶۵۱ تا ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی بیان شده اند عبارتند از” سرقت در شب، تعدد سارقان، سرقت مسلحانه، بالا رفتن از دیوار، شکستن حرز، استفاده از عنوان با لباس مستخدم دولت، مامور دولتی قلمداد کردن، بکاربردن کلید ساختگی، سرقت از محل مسکونی، سرقت همراه با آزار یا تهدید و غیره.”
انواع سرقت های تعزیری :
۱- سرقت مقرون به آزار
منظور از آزار هر نوع آزاری اعم از جسمی و روحی بستن دهان مال باخته و هر نوع آزار فاقد آثار جسمی هم کافی است. آزار باید در حین سرقت باشد و برای سرقت باشد. مجازات آن مطابق ماده ۶۵۲ قانون مجازات اسلامی ” هرگاه سرقت مقرون به آزار باشد و یا سارق مسلّح باشد به حبس از سه ماه تا ده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم میشود و اگر جرحی نیز واقع شده باشد علاوه بر مجازات جرح به حداکثر مجازات مذکور در این ماده محکوم می‌گردد ”
۲- سرقت مسلحانه گروهی در شب
شرایط تحقق جرم : وقوع سرقت در شب که از کیفیات مشدّده بر مبنای زمان ارتکاب جرم می باشد و تعدّد مرتکبین (۲ نفر یا بیش تر) و مسلّح بودن حداقل یک نفر از سارقین اعم از این که سلاح آشکار یا مخفی باشد و سلاح گرم یا سرد، پر یا خالی، مجاز یا غیر مجاز باشد. صرف حمل سلاح کافی است حتّی اگر استفاده نشود و مسلح شدن سارق در حین سرقت با وسایل موجود در صحنه سرقت هم مشمول همین مقرّره می شود.
مجازات آن مطابق ماده ۶۵۴ قانون مجازات اسلامی” هرگاه سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و لااقل یک نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشد در صورتی که بر حامل اسلحه عنوان محارب صدق نکند، جزای مرتکب یا مرتکبان حبس از پنج تا پانزده سال و شلاق تا (۷۴) ضربه می‌باشد ”
۳- سرقت مقرون به ۵ شرط مشدّده
این نوع سرقت در ماده ۶۵۱ قانون مجازات اسلامی تشریح گردیده است. چنانچه جرم سرقت دارای شرایط حد نباشد، ولی دارای شروط ذیل باشد، مرتکب سرقت تعزیری از پنج تا بیست سال حبس و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می گردد و اگر سرقت در شب واقع شده باشد و سارقین دو نفر یا بیشتر باشند و یک یا چند نفر از آنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی بوده باشد
۴- راهزنی
شرایط راهزنی مستوجب تعزیر : عدم لزوم به مسلّح بودن راهزن (راهزن اگر مسلّح باشد جرم راهزنی وی مستوجب حد محاربه می باشد) مکان وقوع جرم لزوماً راه ها و شوارع است و مطابق ماده ۶۵۳ قانون مجازات اسلامی: “هرکس در راه‌ها و شوارع به نحوی از انحاء مرتکب راهزنی شود، به سه تا پانزده سال حبس و شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم میشود ”
۵- کیف زنی یا جیب بری
مطابق ماده ۶۵۷ قانون مجازات اسلامی « هر کس مرتکب ربودن مال دیگری از طریق کیف زنی، جیب بری و امثال آن شود به حبس از یک تا پنج سال و تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم خواهد شد». مطابق قانون جدید کاهش مجازات حبس تعزیری مجازات این جرم در خصوص حبس کاهش پیدا کرده و به ۶ ماه حبس تا دو سال و نیم حبس تبدیل شده است ولی شلاق و جزای نقدی بدون تغییر مانده است.
6- سرقت وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی
مطابق ماده ۶۵۹ قانون مجازات اسلامی” هر کس وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که به هزینه دولت یا با سرمایه دولت یا سرمایه مشترک دولت و بخش غیر دولتی یا به وسیله نهادها و سازمانهای عمومی غیر دولتی یا موسسات خیریه ایجاد یا نصب شده مانند تاسیسات بهره برداری آب و برق و گاز و غیره را سرقت نماید به حبس از یک تا پنج سال محکوم میشود و چنانچه مرتکب از کارکنان سازمان های مربوطه باشد به حداکثر مجازات مقرر محکوم خواهد شد. ”
مجازات سرقت اموال دولتی
مطلبق ماده 544 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات ، هرگاه بخشی ویا کل اوراق یا دفاتر یا اسناد یا مطالبی که در دفاتر دولتی ضبط و ثبت گریده یا در اماکن دولتی یا نزد افرادی که به طور رسمی مامور حفظ آن ها میباشند سپرده شده باشد ، ربوده و یا تخریب شود و یا بر خلاف مقررات معدوم گردد ، دفتردارو مباشر ثبت و ضبط و سایر اشخاصی که به واسطه اهمال آنها جرم مذکور وقوع یافته است به حبس از 6ماه تا دوسال محکوم خواهند شد.
مطابق ماده 659 قانون مجازات اسلامی ، هرکس وسایل و متعلقات مربوط به تاسیسات مورد استفاده عمومی که به هزینه دولت یا سرمایه دولت و …. ایجاد و نصب شده مانند تاسیسات بهره برداری آب و برق و گاز و غیره ….را سرقت نماید به حبس از 1 تا5 سال حبس محکوم میشود.
مجازات سرقت لوازم منزل
سرقت از منازل بسته به نوع سرقت ممکن است حدی باشد یا تعزیری که تشخیص آن با قاضی می باشد.
1) مطابق ماده 651 قانون مجازات اسلامی ، اگر سرقت از منازل تمام پنج شرط ذیل را داشته باشد مجازات آن از 5 تا 25 سال حبس و تا 74 ضربه شلاق می باشد.
- سرقت در شب باشد .
- سارفین دو نفر یا بیشتر باشند.
- یک یا چند نفر ازآنها حامل سلاح ظاهر یا مخفی باشند .
- سارقین از دیوار بالا رفته یا حرزرا شکسته باشند یا این که سارقین از عنوان و یا از لباس مستخدم دولت اختیار کرده باشند و یا خود را مامور دولتی قلمداد نمایند یا در جایی که محل سکونت و یا مهیا برای سکونت باشد سرقت کرده باشند .
- سارقین در ضمن سرقت کسی را آزار یا تهدید کرده باشند.
2) مطابق ماده 655 قانون مجازات اسلامی ، اگر سرقت در محل سکنی یا مهیا برای سکونت یا در توابع آن باشد به 6 ماه تا 3 سال و تا 74ضربه شلاق محکوم میشود.
بیشتر بخوانید : آزادی مشروط و شرایط آن
مجازات سرقت از محل کار
حسب ماده 656 قانون مجازات اگر سارق مستخدم بوده و مال کارفرمای خود را دزدیده باشد یا در منزل دیگری که به اتفاق کارفرما به آ ن جا رفته شاگرد یا کارگر بوده و یا در محلی که معمولا محل کار وی بوده کارگاه ، دکان ، ..سرقت نموده باشد به حبس از 6 ماه تا تا سه سال حبس و تا 74 ضربه شلاق محکوم میشود.
مطابق قانون جدید کاهش مجازات مصوب 1399 مجازت جرم موضوع ماده 656 کاهش یافته است و مجازات مرتکب حبس از ۳ ماه تا یک سال و نیم خواهد بود.
آیا سرقت با زور گیری متفاوت است؟
زور گیری در عرف به معنی ربودن مال دیگران با توسل به خشونت . در قانون مجازات عنوان مجرمانه ای به معنی زور گیری وجود ندارد و فاقد قانون مستقل بوده شاید در نظام حقوقی این کلمه به معنی سرقت به عنف باشد. فرق سرقت و زورگیری در این است که در عمل سرقت سارق خودش اقدام به برداشتن مال دیگری میکند و لی در زورگیری ، زورگیر با اعمال خشونت ، دیگری را مجبور میکند که بدون رضایت با دست خودش مال را تقدیم وی کند.
جرم سرقت حدی چیست؟
شرایط سرقت حدی : به موجب ماده ۲۶۸ قانون مجازات اسلامی سرقت در صورتی که دارای تمام شرایط زیر باشد موجب حد است :
- مال مسروقه شرعا مالیت داشته باشد.
- مال مسروق در حرز باشد. منظور از حرز عبارتست از محل نگهداری مال به منظور حفظ از دستبرد، مثلا قرار دادن پول در گاوصندوق
- سارق هتک حرز کند.
- سارق مال را از حرز خارج کند.
- هتک حرز و سرقت مخفیانه باشد.
- ارزش مال مسروق در زمان اخراج از حرز، معادل چهار و نیم نخود طلای مسکوک باشد.
- مال مسروق از اموال دولتی یا عمومی، وقف عام و یا وقف بر جهات عامه نباشد.
- سرقت در زمان قحطی صورت نگیرد.
- صاحب مال از سارق نزد مرجع قضایی شکایت کند.
- صاحب مال قبل از اثبات سرقت سارق را نبخشد.
- مال مسروق قبل از اثبات سرقت تحت ید مالک قرار نگیرد.
- مال مسروق قبل از اثبات جرم به ملکیت سارق در نیاید.
- مال مسروق از اموال سرقت شده یا مغضوب نباشد.
مجازات سرقت حدی
مجازات سرقت حدی به موجب ماده 278 قانون مجازات اسلامی حد سرقت به شرح زیر است :
- در مرتبه ی اول قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آن است، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند.
- در مرتبه دوم، قطع پای چپ سارق از پایین برآمدگی است، به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح باقی بماند.
- در مرتبه سوم، حبس ابد است.
- در مرتبه چهارم، اعدام است هرچند سرقت در زندان باشد.
تبصره : هر گاه سارق، فاقد عضو متعلق قطع باشد، حسب مورد مشمول یکی از سرقت های تعزیری می شود.
ادله اثبات دعوی در جرم سرقت
- اقرار : اقرار به جرم مهمترین راه برای اثبات جرم است. اولین راه اثبات سرقت نیز اقرار کردن سارق به ارتکاب این جرم است. بنابراین اگر متهم در دادگاه تنها یک بار به سرقت اقرار کند، جرم ثابت شده است و مجازات برای او در نظر گرفته می شود.
- شهادت : سرقت با شهادت شاهد نیز اثبات می شود. شاهد باید ناظر وقوع جرم بوده باشد و بتواند اطلاعات دقیق از لحظه وقوع جرم در اختیار قاضی قرار دهد. تعداد شاهدانی که برای اثبات جرم سرقت نیاز است دو مرد عادل است. این شاهدان باید شرایط قانونی شاهد را داشته باشند از جمله اینکه عاقل و بالغ باشند. در صورتی که شاهدان شرایط لازم برای شهادت به سرقت را نداشته باشند، اظهارات آنها شهادت محسوب نمی شود.
- سوگند : سرقت از جرایمی است که با سوگند خوردن ثابت نمی شود.
- علم قاضی : به نشانه ها و اماراتی که قاضی برای اثبات جرم به آنها استناد می کند، علم قاضی می گویند که می تواند مبنای اثبات جرم سرقت باشد.
سوالات متداول
آیا رضایت شاکی در جرم سرقت تاثیری دارد؟
مطابق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری، در جرم سرقت در صورتی که ارزش مال مسروقه بیش از 20 میلیون تومان نباشد و سارق سابقه کیفری موثر نداشته باشد جزو جرائم قابل گذشت قلمداد می شود و رضایت شاکی در جرم سرقت موجب مختومه شدن پرونده می شود.
مجازات سرقت ساده چیست؟
مجازات سرقت ساده طبق ماده 661 قانون مجازات اسلامی ، از 3ماه و یک روز تا دو سال حبس و تا 74ضربه شلاق می باشد ولی مجازات جرم سرقت موضوع ماده ۶۶۱ طبق قانون جدید کاهش مجازاتها تقلیل یافته و به حبس از یک ماه و نیم تا ۱ سال تبدیل شده است و لی شلاق تعزیری به قوت خود باقی مانده است.
جهت مشاوره حقوقی با بهترین وکیل دادگستری تهران با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
