شریک جرم در قانون مجازات اسلامی کیست؟
مجازات شریک جرم در قانون مجازات اسلامی، هنگامی که یکی از جرایم کیفری توسط دو یا چند نفر ارتکاب یابد، اصطلاحاً شرکت در جرم اتفاق افتاده است. از نظر حقوقی شریک جرم کسی است که در عملیات مجرمانه یک جرم با اشخاص دیگر همکاری کرده و جرم را محقق می سازند.
مطابق ماده 125 قانون مجازات اسلامی سال 1392 ” هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم مستند به رفتار همه آنها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت شریک در جرم محسوب می شود “.
به طور کلی هر کس را که به نحوی در ارتکاب جرم همکاری داشته است به عنوان شریک جرم می شناسند. لیکن از نظر تخصصی شریک اعم از معاون می باشد. هرکس با انجام اقداماتی مثل ارائه ابزار ارتکاب جرم، وقوع جرم را آسان نماید، به موجب قانون مجازات اسلامی تحت عنوان معاون جرم تحت پیگرد قرار می گیرد.
شرایط تحقق شرکت در جرم
برای تحقق شرکت در جرم به معنای خاص، شریک جرم می بایست در عملیات اجرایی جرم مورد نظر مشارکت داشته باشد. برای مثال شرکت در جرم سرقت مستلزم انجام عملیات اجرایی این جرم (ربودن مال غیر) توسط شرکای جرم می باشد.
شریک جرم لزوماً همان کاری را انجام نمی دهد که شریک دیگر انجام می دهد. اما به طور کلی شرکای جرم هر کدام بخشی از عملیات اجرایی آن را انجام می دهند. هنگامی که جرم با مشارکت دو یا چند نفر ارتکاب یابد مجازات مرتکبین با توجه به نوع جرم متفاوت است.
شرط اصلی برای تحقق شرکت در جرم و مجازات شریک جرم این است که همه شرکا، در عملیات اجرای جرم یا همان تعریف قانونی جرم مشارکت داشته باشند. در واقع هر کدام از شرکا می بایست در آنچه اصطلاحاً به عنوان تعریف قانونی جرم شناخته می شود، مبادرت نماید.
در صورتی که مشارکت یک یا چند نفر از متهمین در پرونده کیفری به گونه ای باشد که در عملیات اجرایی دخالت نداشته ولی تحقق جرم را آسان ساخته باشند، اصطلاحاً معاونت در جرم موضوع ماده 126 قانون مجازات اسلامی محقق خواهد شد. مجازات معاون جرم اصولاً دو تا چند درجه از مجازات مرتکب اصلی یا شریک جرم کمتر است.
شرط مهم بعدی برای تحقق شرکت در جرم ، علم و عمد شریک جرم می باشد. به این معنی که شریک جرم زمانی مجازات می شود که در زمان ارتکاب جرم آگاه به رفتار مجرمانه و غیر قانونی خود باشد و با علم و عمد مرتکب جرم گردد.
در ادامه ادامه نوشتار به بررسی دو عنوان، حکم و مجازات شریک جرم در جرایم حدی و تعزیری را مورد بررسی قرار می دهیم.
مجازات شریک جرم در جرایم حدی
در مورد جرایم حدی به استناد قانون مجازات اسلامی اصولاً مجازات شریک جرم، مجازات فاعل مستقل جرم خواهد بود. برای مثال اگر دو یا چند مرتکب جرم سرقت حدی موضوع ماده 267 قانون مجازات اسلامی شده باشند، در صورت وجود شرایط لازم برای اثبات جرم هر کدام از مرتکبین به مجازات فاعل مستقل جرم محکوم می شوند.
یعنی در مثال فوق دست هر کدام از مرتکبین قطع می شود یا اگر در مرحله دوم، سوم و چهارم مرتکب سرقت حدی شده باشند، پای آنان قطع می شوند، به حبس ابد محکوم می شوند یا اعدام می گردند.
نکته شایان توجه در این خصوص، آن است که شرایط عمومی مسئولیت کیفری اعم از عقل و بلوغ می بایست در مورد شرکت در جرم نیز رعایت گردد. بنابراین در صورتی که یکی از شرکای جرم مجنون باشد یا سن او کمتر از سن قانونی مسئولیت باشد، مجازات شریک جرم در مورد او اجراء نمی شود.
در مورد جنایات عمدی مستوجب قصاص نیز چنانچه شرایط اثبات جرم مطابق با قانون مجازات اسلامی اثبات شود، مجازات شریک جرم قصاص است.
اما اگر دیه مجنی علیه از دیه مرتکبین کمتر باشد، مجنی علیه می بایست پیش از اجرای قصاص مازاد دیه قصاص شونده را به وی پرداخت نماید. برای مثال در صورتی که دو مرد با مشارکت هم و به صورت عمدی دست زنی را قطع کنند، زن یا اولیای دم وی می توانند مرتکبین را قصاص کنند. با توجه به این که در مورد قطع دست، دیه زن نصف دیه مرد است، زن یا اولیای دم او پیش از قصاص باید یک دوم دیه را به هرکدام از قصاص شوندگان پرداخت نماید.
مجازات شرکت در جرایم تعزیری
در صورتی که جرم صورت گرفته از جرایم تعزیری باشد ، شریک جرم به استناد ماده 125 قانون مجازات اسلامی به مجازات فاعل مستقل جرم محکوم می شود. به عنوان مثال اگر دو یا چند نفر مرتکب جرم توهین به مقامات و مامورین رسمی موضوع ماده 608 قانون مجازات اسلامی شوند، هر یک از شرکاء به مجازات حبس و جزای نقدی محکوم می گردد. همچنین اگر دو یا چند نفر به سرقت رفته و اموالی را بربایند، شرکت در جرم محقق می گردد.
جهت مشاوره حقوقی با وکلا و کارشناسان ما با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
