قرار اناطه چیست؟
قرار اناطه از نظر اصطلاحی به معنای منوط کردن امری به امر دیگر است. در معنای حقوقی اناطه هم ممکن است در مراجع قضایی کیفری و هم در مراجع قضایی مدنی مطرح شود. صدور قرار اناطه در امور کیفری موضوع ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری و در امور مدنی موضوع ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی می باشد.
قرار اناطه زمانی صادر می شود که رسیدگی به موضوع منوط به رسیدگی به موضوع دیگر و در مرجع قضایی دیگر باشد. برای مثال در مورد جرم رابطه نامشروع، ممکن است اثبات جرم یا برائت متهمین از مجازات منوط به اثبات زوجیت آنها در دادگاه خانواده باشد.
در چنین موارد مرجع قضایی رسیدگی کننده به موضوع اصلی، با صدور قرار اناطه رسیدگی به موضوع را تا تصمیم گیری مرجع قضایی صلاحیت دار، متوقف می کند. در نوشتار پیش رو ضمن بررسی مواد قانونی فوق، مهمترین موارد صدور قرار اناطه و نحوه اجرای این قرار در مراجع قضایی را مورد بررسی قرار می دهیم.
شرایط صدور قرار اناطه در دعاوی حقوقی
طبق ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی اگر رسیدگی به دعوای حقوقی منوط به اثبات ادعایی باشد که در صلاحیت رسیدگی توسط دادگاه دیگری است، رسیدگی به دعوا تا زمان تصمیم گیری توسط مرجع صالح متوقف می گردد. در واقع اناطه در امور حقوقی یکی از عوامل توقف دادرسی به شمار می رود. شرایط و مراحل صدور قرار اناطه در دعاوی حقوقی و مدنی از قرار زیر است :
- رسیدگی به دعوای حقوقی باید منوط به اثبات ادعایی باشد.
- رسیدگی به ادعای مذکور باید در صلاحیت دادگاه دیگری مثل دادگاه دیگری باشد.
- در این صورت دادگاه حقوقی ضمن صدور قرار اناطه رسیدگی را تا اتخاذ تصمیم توسط مرجع صلاحیت دار متوقف می نماید.
- در این صورت خواهان موظف است ظرف مدت 1 ماه در دادگاه صالح اقامه دعوی نماید و رسید آن را به دادگاهی که به دعوای اصلی رسیدگی می کند تسلیم نماید.
چنانچه خواهان از طرح دعوی در موضوع اناطه خودداری نماید و رسید آن را به دادگاه اصلی تحویل ندهد، دادگاه اصلی قرار رد دعوی صادر می کند. چرا که رسیدگی به موضوع بدون تعیین تکلیف در مورد موضوع اناطه ممکن نیست. با این حال خواهان می تواند پس از اثبات ادعای اناطه در دادگاه صالح، بار دیگر بر علیه خوانده طرح دعوی نماید.
شرایط صدور قرار اناطه در امور کیفری
در امور کیفری صدور اناطه موضوع ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری می باشد. اناطه در امور کیفری هنگامی مطرح می گردد که احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات امری باشد که در صلاحیت مرجعی دیگر است. صدور قرار اناطه مستلزم وجود دو شرط زیر است:
- اثبات مجرمیت متهم منوط به اثبات امری باشد که در صلاحیت دادگاه کیفری رسیدگی کننده به اتهام نیست.
- امری که اثبات مجرمیت متهم منوط به آن است در صلاحیت رسیدگی توسط دادگاه حقوقی باشد.
در صورت وجود شرایط فوق مرجع کیفری با صدور قرار اناطه و تعیین ذینفع تا زمان صدور رای قطعی از مرجع صالح، تعقیب متهم را معلق کرده و پرونده به صورت موقت بایگانی می شود. در این صورت چنانچه ظرف مدت 1 ماه از تاریخ صدور قرار، ذینفع بدون عذر موجه به دادگاه صالح رجوع نکرده و گواهی آن را ارائه ننماید، مرجع کیفری به رسیدگی ادامه داده و تصمیم مناسب را اتخاذ می کند.
مطابق با تبصره 1 ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری هرگاه اناطه توسط بازپرس صادر شود، می بایست ظرف مدت 3 روز به تایید دادستان برسد. چنانچه دادستان با قرار اناطه صادر شده توسط بازپرس موافق نباشد، موضوع برای حل اختلاف به دادگاه کیفری صالح ارسال می گردد. تصمیم دادگاه در خصوص صدور اناطه قطعی است.
مهمترین تفاوت های اناطه در امور حقوقی و کیفری
با صدور قرار اناطه در امور حقوقی و کیفری یکی از طرفین دعوی مکلف می شود ظرف مدت 1 ماه در دادگاه صالح طرح دعوی نموده و گواهی آن را به مرجع قضایی صادر کننده قرار اناطه تحویل دهد. در امور حقوقی کسی که مکلف به انجام این کار می شود، همواره خواهان دعوی است.
این در حالی است که در مراجع کیفری هنگام صدور قرار اناطه، مقام قضایی می بایست ذی نفع یا طرفی که از صدور اناطه سود می برد را برای طرح دعوی تعیین نماید. بدیهی است ذی نفع در صدور قرار اناطه کیفری ممکن است متهم یا شاکی باشد.
صدور اناطه کیفری به استناد تبصره 2 ماده 21 قانون آیین دادرسی کیفری در مورد مالکیت اموال منقول ممکن نیست. یعنی دادگاه کیفری نمی تواند در مورد مالکیت اموال منقول مثل سکه طلا و گوشی همراه، قرار اناطه صادر کند، بلکه می بایست در مورد مالکیت این اموال تعیین تکلیف نماید.
ماده قانونی قرار اناطه در امور حقوقی
ماده 19 قانون آیین دادرسی مدنی « هرگاه رسیدگی بـه دعـوا منـوط بـه اثبـات ادعـایی باشـد کـه رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه دیگری است، رسیدگی بـه دعـوا تـا اتخـاذ تصـمیم از مرجع صلاحیتدار متوقف میشود. در این مورد خواهان مکلف اسـت ظـرف یـک مـاه در دادگاه صالح اقامه دعوا کنـد و رسـید آن را بـه دفتـر دادگـاه رسیدگی کننده تسلیم کند در غیر این صورت قـرار رد دعـوا صـادر مـیشـود و خواهـان میتواند پس از اثبات ادعا در دادگاه صالح مجدداً اقامه دعـوا نمایـد».
ماده قانونی قرار اناطه در امور کیفری
ماده ۲۱ قانون آیین دادرسی کیفری « هرگاه احراز مجرمیت متهم منوط به اثبات مسائلی باشد که رسیدگی به آنها در صلاحیت مرجع کیفری نیست، و در صلاحیت دادگاه حقوقی است، با تعیین ذی نفع و با صدور قرار اناطه، تا هنگام صدور رای قطعی از مرجع صالح، تعقیب متهم، معلق و پرونده به صورت موقت بایگانی میشود. در این صورت، هرگاه ذی نفع ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ قرار اناطه بدون عذر موجه به دادگاه صالح رجوع نکند و گواهی آن را ارائه ندهد، مرجع کیفری به رسیدگی ادامه می دهد و تصمیم مقتضی اتخاذ می کند.
تبصره ۱- در مواردی که قرار اناطه توسط بازپرس صادر میشود، باید ظرف سه روز به نظر دادستان برسد. در صورتی که دادستان با این قرار موافق نباشد حل اختلاف طبق ماده (۲۷۱) این قانون به عمل می آید.
تبصره ۲- اموال منقول از شمول این ماده مستثنی هستند.
تبصره ۳- مدتی که پرونده به صورت موقت بایگانی میشود، جزء مواعد مرور زمان محسوب نمی‌شود».
سوالات متدوال :
آیا قرار اناطه کیفری قابل اعتراض است؟
بله مطابق بند الف ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری قرار اناطه قابل اعتراض توسط شاکی ظرف مهلت 10 روز می باشد. « قرارهای بازپرس، در موارد زیر، قابل اعتراض است: قرار منع و موقوفی تعقیب و اناطه، به تقاضای شاکی» .
مهلت اعتراض به قرار اناطه کیفری چقدر است؟
مهلت اعتراض به اناطه در امور کیفری مطابق تبصره ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری ظرف 10 روز از تاریخ ابلاغ می باشد.
جهت مشاوره حقوقی با وکیل کیفری شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
