از نظر قانون آیین دادرسی کیفری قرار کفالت چیست؟
قرار کفالت، از جمله قرارهای تامین به شمار می رود. طبق ماده 217 قرارهای تامین به قرارهایی اطلاق می شود، که با هدف دسترسی به متهم و پیشگیری از فرار یا مخفی شدن وی صادر می گردد. از جمله دلایل دیگر برای صدور قرار تامین می توان به تضمین حقوق بزه دیده جهت جبران ضرر و زیان وی اشاره کرد.
به طور کلی صدور قرارهای تامین تنها پس از تفهیم اتهام متهم و انجام تحقیقات لازم صورت می گیرد. شرط ضروری برای صدور قرارهای تامین از قبیل قرار کفالت، وجود دلایل کافی جهت انتساب جرم به متهم است.
صدور قرار کفالت به معنای این است که یک نفر به عنوان کفیل، مسئولیت حاضر نمودن متهم در مراجع قضایی را به عهده می گیرد. صدور قرار کفالت ضمن تعیین وجه الکفاله انجام می گیرد. وجه الکفاله مبلغی است که کفیل متعهد می شود در صورت ناتوانی از حاضر نمودن متهم در مدت زمان معینی، پرداخت کند یا از اموال وی برداشت شود. در این نوشتار شرایط و موارد صدور قرار کفالت و همچنین میزان وجه الکفاله را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
موارد و شرایط صدور قرار کفالت
طبق بند ح ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری، اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله یکی از قرارهای تامین کیفری می باشد. لکن باید توجه داشت که صدور این قرار تنها در موارد قانونی خاصی ممکن است. همچنین در مواردی از قبیل صدور قرار التزام به حضور با تعیین وجه التزام و التزام به عدم خروج از حوزه قضایی با تعیین وجه التزام، چنانچه متهم از پذیرش قرارهای مزبور خودداری نماید، مقام قضایی می بایست قرار کفالت صادر کند.
صدور قرار کفالت در مورد جرایم غیر عمدی چنانچه به تشخیص مقام قضایی تضمین حقوق بزه دیده به شیوه دیگری امکان پذیر باشد، مطابق با تبصره 3 ماده 217 قانون آیین دادرسی کیفری صدور قرار کفالت و وثیقه جایز نیست.
همانطور که اشاره شد به وجه یا مالی که مقام قضایی به عنوان ضمانت اجرای عدم حاضر نمودن متهم تعیین می کند، وجه الکفاله می گویند. به موجب ماده 219 قانون آیین دادرسی کیفری مبلغ وجه الکفاله نباید از خسارات وارد آمده به بزه دیده کمتر باشد.
وفق ماده 220 قانون آیین دادرسی کیفری در صورتی که مقام قضایی قرار کفالت صادر کرد، متهم می تواند به جای معرفی کفیل وثیقه بسپارد. صدور قرار وثیقه به معنای سپردن مالی در صندوق دادگستری است که در صورت عدم حضور به موقع متهم در مرجع قضایی، توقیف و ضبط می گردد.
طبق ماده 220 قانون آیین دادرسی کیفری با توجه به این که قرار وثیقه قرار شدیدتری نسبت به قرار کفالت است، متهم می تواند به جای معرفی کفیل وثیقه بسپارد. در این صورت مقام قضایی مکلف است قرار وثیقه را صادر نماید.
شرایط قانونی کفیل چیست؟
از نظر قانون آیین دادرسی کیفری کفیل کسی است که کفالت متهم را به عهده گرفته و متعهد می گردد، او را در زمان مقتضی نزد مراجع قضایی حاضر کند. بر اساس ماده 221 قانون آیین دادرسی کیفری ملائت (توانایی مالی کفیل برای پرداخت وجه الکفاله) باید برای بازپرس محل تردید نباشد.
چنانچه بازپرس توانایی مالی کفیل را احراز نکرد، باید مراتب را به صورت فوری به اطلاع دادستان برساند. دادستان مکلف است به موضوع ملائت کفیل در همان روز رسیدگی نماید. تشخیص دادستان در این مورد برای بازپرس لازم الاتباع است. در واقع تصمیم گیرنده نهایی در خصوص موارد رد کفالت به دلیل عدم ملائت کفیل، دادستان است.
علاوه بر این مطابق با تبصره ماده 221 قانون آیین دادرسی کیفری در صورت رعایت مقررات قانونی، پذیرش اشخاص حقوقی مثل شرکت ها و سازمان ها نیز بلامانع است. قرار کفالت توسط بازپرس صادر می شود و کفیل باید آن را امضا نماید.
ضمانت اجرای قرار کفالت چیست؟
بنابر ماده 224 قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس باید ضمن صدور قرار کفالت، ضمانت اجرای عدم حضور متهم در صورت احضار را تفهیم نماید.
چنانچه در صورت احضار، متهم بدون عذر موجه حضور نیابد و کفیل نیز او را معرفی نکند، وجه الکفاله به دستور دادستان ضبط می شود. دستور دادستان در این خصوص پس از قطعیت، بدون نیاز به صدور اجرائیه، اجرا می شود.
اگر کفیل بعد از ضبط وجه الکفاله، متهم را نزد قاضی حاضر کند و یا اینکه خود متهم نزد قاضی حاضر شود،از اموال ضبط شده،رفع اثر نمیشود زیرا ملاک حضور متهم یا حاضرکردن او نزد قاضی در موعد مقرر و قبل از پایان 20 روز از تاریخ ابلاغ واقعی به کفیل است و حضور متهم پس از پایان این مدت به هر نحوی رافع مسؤولیت کفیل نمی شود.
طبق ماده 234 قانون آیین دادرسی کیفری در صورت فوت کفیل، قرار کفالت منتفی است و متهم می بایست کفیل دیگری معرفی کند.
ملبغ و میزان وجه الکفاله چقدر است و بر چه اساسی تعیین می شود؟
مطابق ماده 219 قانون آیین دادرسی کیفری « مبلغ وجه التزام، وجه الکفاله و وثیقه، نباید در هر حال، از خسارت وارد به بزه دیده کمتر باشد. در مواردی که دیه یا خسارت زیاندیده از طریق بیمه قابل جبران است، بازپرس با لحاظ مبلغ قابل پرداخت از سوی بیمه، قرار تامین متناسب صادر می کند».
مستندا به ماده 219 قانون آیین دادرسی کیفری مبلغ وجه الکفاله به صورت موردی در هر پرونده متفاوت می باشد ولی در هر صورت نباید از خسارت وارد به بزه دیده کمتر باشد.
مبلغ کفالت یا وجه الکفاله با توجه به میزان مجازات قانونی عمل و خسارات وارده به شاکی و سایر علل و عوامل مؤثر مانند شخصیت متهم، سابقه کیفری متهم و وضعیت جسمی او در نظر گرفته می شود.
موارد اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله
مطابق ماده 235 قانون آیین دادرسی کیفری متهم یا کفیل در موارد زیر می توانند به اخذ وجه الکفاله اعتراض نمایند :
الف- هر گاه مدعی شوند در اخذ وجه الکفاله مقررات مربوط رعايت نشده است.
ب – هر گاه مدعی شوند متهم در موعد مقرر حاضر شده يا او را حاضر كرده اند يا شخص ثالثی متهم را حاضر كرده است.
پ – هر گاه مدعي شوند با عذر موجه ، متهم نتوانسته حاضر شود يا كفيل به يكي از آن جهات نتوانسته متهم را حاضر كند .
ت – هر گاه مدعی شوند پس از صدور قرار قبولی كفالت يا التزام معسر شده اند.
ث – هر گاه کفیل مدعی شود تسليم متهم ، به علت فوت او در مهلت مقرر ممكن نبوده است.
مهلت اعتراض به دستور اخذ وجه الکفاله
مطابق ماده 235 قانون آیین دادرسی کیفری متهم یا کفیل می توانند ظرف ده روز از تاريخ ابلاغ دستور دادستان، درباره اخذ وجه التزام، وجه الکفاله و یا ضبط وثیقه اعتراض کنند و مرجعی که متهم یا کفیل می تواند برای اعتراض نسبت به دستور رییس یا دادرس دادگاه عمومی بخش مراجعه نماید دادگاه کیفری دو نزدیک ترین شهرستان آن استان است.
در چه مواردی کفیل برای حضور متهم مسؤولیت ندارد؟
- در صورتی که کفیل نسبت به معرفی و تحویل متهم در هر مرحله از رسیدگی اقدام نماید.
- در صورتی که متهم در مراحل رسیدگی و اجرای حکم حضور داشته باشد.
- در صورتی که متهم از اتهام وارده تبرئه شود و یا با مختومه شدن پرونده ویا با فرض محکومیت به محض شروع به اجرای حکم، از کفیل رفع مسئولیت میشود.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
