فرجام خواهی چیست؟
فرجام خواهی یکی از شیوه های اعتراض به آرای قضایی است، که رسیدگی به آن در صلاحیت دیوان عالی کشور قرار دارد. این شیوه که از آن به عنوان «استیناف» نیز یاد می شود، به معنای اعتراض به تصمیم یک دادگاه در نزد عالی ترین دادگاه در سلسله مراتب قضایی است.
منظور از آرای قضایی، قرارها و احکامی است که در خصوص پرونده های حقوقی و کیفری، توسط مراجع قضایی گوناگون صادر می شود. به عنوان نمونه به استناد ماده 32 قانون حمایت خانواده، حکم طلاق که توسط دادگاه خانواده صادر می شود، قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور است.
بر مبنای اصل 161 قانون اساسی دیوان عالی کشور به منظور نظارت بر اجرای قوانین در محاکم دادگستری، تشکیل شده است. از همین روی آرایی که در این دیوان مورد فرجام خواهی قرار می گیرد، ممکن است از محاکم نخستین، تجدید نظر، خانواده، حقوقی، کیفری، نظامی و … صادر شده باشد. در نوشتار حاضر ضمن بررسی برخی از مهمترین آرای قضایی که استیناف در مورد آنها ممکن است، شرایط و شیوه رسیدگی به این اعتراض را در دیوان عالی کشور مورد بررسی قرار خواهیم داد.
آراء قابل فرجام خواهی حقوقی در دیوانعالی کشور
در مورد احکام و قرارهایی که توسط مراجع قضایی حقوقی صادر می شود، مطابق با ماده367 قانون آیین دادرسی مدنی امور زیر قابل فرجام خواهی می باشند :
- حکمی که خواسته آن، مبلغی بیشتر از دو میلیون تومان داشته و بدون تجدیدنظر خواهی، قطعیت یافته باشد.
- احکام راجع به اصل نکاح، فسخ نکاح، طلاق، نسب، حجر و وقف.
- قرار ابطال یا رد دادخواست که از دادگاه تجدید نظر صادر شده باشد، به شرطی که اصل موضوع فرجام خواهی در دیوان عالی کشور باشد.
- قرار سقوط دعوی یا عدم اهلیت یکی از طرفین دعوا به شرطی که اصل موضوع قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور باشد.
قانونگذار در ماده 369 قانون آیین دادرسی مدنی، مواردی را به عنوان موانع ایجاد حق فرجام خواهی تعیین می نماید. به عبارت دیگر در صورت وقوع هر یک از این شرایط که در ادامه می آید، رای صادره از دادگاه حقوقی قابل فرجام خواهی در دیوان عالی کشور نخواهد بود.
بیشتر بخوانید : دادخواست الزام به تنظیم سند رسمی ملک
احکامی که قابل فرجام خواهی نیستند :
- احکام حقوقی مستند به اقرار قاطع دعوی در دادگاه.
- احکام حقوقی مستند به نظریه کارشناسی که طرفین دعوی به صورت کتبی، نظر او را به عنوان قاطع دعوی اعلام کرده باشند.
- احکام مستند به سوگندی که قاطع دعوی باشد.
- احکامی که طرفین به صورت مکتوب حق فرجام خواهی خود را نسبت به آن ساقط کرده اند.
- احکامی که به موجب قوانین خاص به عنوان احکام غیر قابل فرجام معرفی شده اند.
احکام قابل فرجام خواهی پس از نقض، در شعب دیوان عالی کشور مورد رسیدگی قرار می گیرند. شعب دیوان عالی کشور با حضور دو عضو تشکیل می گردد. یکی از آنان رئیس دادگاه و دیگری قاضی مستشار است.
چه اشخاصی حق فرجام خواهی دارند ؟
- طرفین دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای آنها.
- دادستان کل کشور
بیشتر بخوانید : شرایط مطالبه خسارت تاخیر تادیه
آیا فرجام خواهی مانع اجرای حکم است؟
مطابق ماده 386 قانون آیین دادرسی مدنی فرجام خواهی اجرای حکم را به تاخیر نمی اندارد اما در بند های الف و ب تحت شرایطی به دادگاه اجازه داده است از اجرای حکم فرجام خواسته جلوگیری کند . به عنوان مثال چنانچه محکوم به مالی باشد و دادگاه مقرر نماید که محکوم له برای اجرای حکم تامین بدهد با سپردن تامین اجرای حکم متوقف می شود.
چنانچه محکوم به غیرمالی باشد و به تشخیص دادگاه صادرکننده رای محکوم علیه تامین مناسبی بدهد اجرای حکم تا صدور رای رای فرجامی به تاخیر می افتد.
مهلت فرجام خواهی چقدر است؟
مهلت درخواست فرجامی برای اشخاص ساکن ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور دو ماه از تاریخ انقضای مهلت تجدید نظرخواهی در نظر گرفته شده است.
در صورتی که دادخواست فرجام خارج از مهلت یاد شده تقدیم شود یا در مدت معین شده نقایص موجود رفع نشود، به موجب قرار از سوی دادگاهی که دادخواست به آن تسلیم شده رد می گردد.
موارد و جهات فرجام خواهی در امور مدنی چیست؟
- دادگاه صادر کننده رای ، صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به موضوع را نداشته باشد و در مورد عدم رعایت صلاحیت محلی، وقتی که نسبت به آن ایراد شده باشد.
- رای صادره خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی صادر شده باشد.
- عدم رعایت اصول دادرسی وقواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا، در صورتی که به درجه ای از اهمیت باشد که رای را از اعتبار قانونی بیندازد.
- آرای مغایر با یکدیگر، بدون وجود سبب قانونی در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.
- تحقیقات انجام شده در پرونده ناقص بوده و یا به دلایل و دفاعیات طرفین دعوی توجه نشده باشد.
بیشتر بخوانید : مطالبه خسارت عدم انجام تعهد چگونه است؟
مرجع صالح برای رسیدگی به فرجام خواهی حقوقی
مرجع صالح برای رسیدگی به فرجام خواهی حقوقی دیوان عالی کشور می باشد. رسیدگی دیوان عالی کشور شکلی است و وظایف آن، نظارت بر اجرای صحیح قوانین با موازین شرعی و قانونی در محاکم می باشد.
مطابق ماده 401 قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که یکی از موارد نقض که در قسمت قبل توضیح دادیم وجود داشته باشد دیوان رای را نقض و به ترتیب زیر عمل می کند :
- اگر رای منقوض به صورت قرار بوده و یا حکمی باشد که به علت نقص تحقیقات نقض شده است، رسیدگی مجدد به دادگاه صادرکننده آن ارجاع می شود.
- اگر رای به علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شده باشد، به دادگاهی که دیوانعالی کشور صالح بداند ارجاع می گردد.
- در سایر موارد نقض، پرونده به شعبه دیگر از همان حوزه دادگاه که رای منقوض را صادر نموده ارجاع می شود.
نحوه و مراحل فرجام خواهی حقوقی
برای ثبت دادخواست فرجام خواهی ، فرجام خواه که شامل طرفین دعوا، قائم مقام، نمایندگان قانونی و وکلای اصحاب دعوا می باشند باید پس از تنظیم دادخواست فرجام به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نمایند. دفاتر خدمات پس از ثبت، دادخواست را به دادگاه صادر کننده رای ارسال می نمایند.
مدیر دفتر دادگاه صادر کننده رای، پس از دریافت دادخواست فرجام در صورتی که دادخواست نقصی نداشته باشد یک نسخه از دادخواست و پیوست‌های آن را برای طرف دعوا ارسال می‌کند تا ظرف 20 روز به طور کتبی پاسخ دهد و پس از تبادل توایح پرونده جهت رسیدگی به دیوانعالی کشور ارسال می شود .
در صورتی که دیوانعالی کشور رای صادره را مطابق قوانین و موازین شرعی تشخیص دهد نسبت به ابرام رای صادره اقدام در غیر اینصورت پرونده نقض و به دادگاه صالح برای رسیدگی ماهوی و صدور رای، ارسال می گردد.
جهت مشاوره حقوقی با وکلا و کارشناسان ما با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
