الزام به تمکین زوجه ( زن ) یعنی چه؟
الزام به تمکین زوجه چیست؟ ، به گفته وکیل خانواده یکی از پرونده های شایع حقوقی در دادگاه خانواده موضوع الزام به تمکین از طرف زوج می باشد و این مسئله زمانی به وجود می آید که زن حاضر به تمکین یا اطاعت از شوهر نمی باشد، در این صورت زوج می تواند نسبت به ثبت دادخواست الزام به تمکین اقدام نماید. دعوای الزام به تمکین از زمره دعاوی غیر مالی می باشد و در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد.
اقسام تمکین :
تمکین دارای دو معنای لغوی و اصطلاحی است. تمکین در لغت به معنای اطاعت کردن، قبول کردن، فرمان برداری می باشد. کلمه تمکین در اصطلاح حقوقی به معنای عام و خاص استعمال گردیده است.
1- تمکین عام یعنی زن وظایف خود را نسبت به شوهر انجام دهد و از او در حدود قانون و عرف فرمان برداری کند و ریاست شوهر را بر خانواده بپذیرد. پس اگر شوهر توقعات غیر متعارفی که خارج از شرع و عرف از زن داشته باشد زن مکلف به اطاعت نیست ( نظر دکتر صفایی ).
2- تمکین خاص یعنی از فرمانبرداری و برآورده کردن نیازهای غریزی شوهر از طرف زن. یعنی زن نزدیکی جنسی با شوهر را به صورت متعارف و معمول بپذیرد جز در مواردی که عذر موجه دارد از برقراری رابطه جنسی با همسر سر باز نزند.
معنی عدم تمکین چیست؟
نشوز در معنای لغوی به معنی ارتفاع و بلند شدن است. هر گاه زن یکی از تکالیف خود را مانند همکاری در تحکیم مبانی خانواده یا اطاعت از شوهر و یا وظایف زناشویی خود را انجام ندهد از لحاظ حقوقی ناشزه تلقی می شود. در صورت ناشزه بودن زن، مرد می تواند دادخواست الزام به تمکین را مطرح نماید و پس از اثبات عدم تمکین زوجه، زن مستحق دریافت نفقه نخواهد بود و نفقه وی ساقط می شود و مرد می تواند با اجازه دادگاه اقدام به ازدواج مجدد نماید.
آثار عدم تمکین زوجه چیست؟
1- عدم تعلق نفقه به زن :
مطابق ماده 1108 قانون مدنی مهم ترین ضمانت اجرائی برای تخلف زوجه در قبال زوج، عدم استحقاق دریافت وی نسبت به دریافت نفقه عنوان شده است و به عبارتی در صورتی که زن از شوهر تمکین نکند نفقه وی ساقط می شود.
در مواردی که زن در عدم تمکین خود عذر موجه دارد استحقاق دریافت نفقه را از دست نمی دهد . به نظر مشهور فقهای امامیه نفقه در برابر تمکین می باشد و دریافت نفقه مشروط به تمکین می باشد و وجوب نفقه را مشروط به عقد دائم و تمکین کامل زن می باشد.
- به مجرد عقد نفقه بر شوهر واجب می شود، چنانچه مرد مدعی نشوز زن یا عدم تمکین باشد باید به عنوان مدعی آن را اثبات نماید پس زوج برای عدم تمکین باید دلیل اقامه نماید.
- نفقه زن مشروط به فقر زن و یا تمکن زوج نمی باشد، زن حتی اگر ثروتمند هم باشد، می تواند از شوهر مطالبه نفقه کند. در هر صورت مطابق قانون مدنی اگر شوهر از پرداخت نفقه امتناع نماید، زوجه می تواند اقدام به طرح دعوی نفقه از طریق دادگاه بنماید و وی را ملزم به پرداخت نفقه کند حتی اگر خود زن متمکن باشد.
2- اجازه ازدواج مجدد :
رویه عملی برخی از دادگاه ها در مواردی که امکان الزام زوجه به تمکین موجود نمی باشد اجازه ازدواج مجدد به مرد است این ضمانت اجرائی، نیاز به اذن دادگاه دارد و مرد می تواند به این دلیل، اجازه ازدواج مجدد را از دادگاه بگیرد.
3- محرومیت زن از نصف دارایی :
در صورتی که زوجه از همسرش تمکین ننماید و در صورت طرح دعوای طلاق از سوی زوج چنانچه سوء رفتار زوجه و سوء اخلاق زوجه برای دادگاه اثبات شود زوجه از شرط شرط نصف دارایی که در سند ازدواج قید شده محروم خواهد شد.
مراحل رسیدگی به دادخواست الزام به تمکین
مراحل رسیدگی به دعوای تمکین به این نحو می باشد که در موارد عدم تمکین زوجه، زوج یا وکیل او باید ابتدا نسبت به ثبت دادخواست الزام به تمکین از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضائی اقدام نماید.
پس از تعیین شعبه و وقت رسیدگی دادگاه موظف است در جریان رسیدگی از زوج بخواهد که مسکن مناسب در حد شئونات زن و همچنین اثاث منزل را تهیه و به دادگاه معرفی نماید. چنانچه اسباب و مقدمات تمکین فراهم باشد قاضی دادگاه حکم به تمکین زوجه را صادر می نماید.
بنابراین ، زمانی که حکم تمکین صادر شد زوجه باید برای رفتن به منزل زوج اقدام نماید، چنانچه زوجه حکم را اجرا نکند و در منزل حضور نیابد نشوز زوجه برای دادگاه اثبات می شود و متعاقب آن صورتجلسه ای در حضور مددکار اجتماعی تنظیم می شود و مراتب نشوز زن صورتجلسه می شود و زوج می تواند از نشوز زن به نفع خود استفاده نماید.
- در صورتی که زوجه باکره بوده و از حق حبس خود استفاده می کند و حاضر به تمکین نمی باشد، الزامی برای تمکین زوجه باکره نیست در این صورت مهریه و نفقه به ایشان تعلق خواهد گرفت.
- در صورتی که مرد منزل مناسب و مستقلی در حد شان زوجه نداشته باشد زن می تواند از تمکین خودداری کند.
الزام به تمکین زوجه در زمان عقد
الزام به تمکین زوجه در زمان عقداز زمان شروع انعقاد عقد نکاح، زن و شوهر نسبت به هم و متقابلا دارای حقوق و تکالیفی می شوند که تمکین یکی از این حقوق می باشد. اما شرط در اینجا این است که مرد اسباب زندگی را فراهم کرده باشد. از جمله مقدمات تمکین، تهیه مسکن مستقل برای زن است. لذا، تا زمانی که مرد منزلی در حد شان زن فراهم نکرده باشد مرد نمی تواند نسبت به طرح دعوای تمکین اقدام نماید و چنانچه طرح دعوا نماید قاضی پرونده حکم به رد آن می دهد.
در راستای الزام به تمکین زوجه در زمان عقد، قانون برای زوجه باکره حق و حقوقی در نظر گرفته است که به آن حق حبس زن گفته می شود. بدین مفهوم که زوجه باکره برای دفاع خود در دادخواست الزام به تمکین زوج می تواند به حق حبس استناد نماید و تا زمانیکه مهریه به وی پرداخت نگردد می تواند تمکین نکند. در این صورت قاضی رسیدگی کننده به پرونده دادخواست تمکین زوج را رد می کند.
- اگر زوجه تمکین عام کرده باشد حتی اگر باکره باشد نمی تواند به حق حبس خود استناد نماید.
- عدم تمکین زوجه در زمان عقد باعث اسقاط مهریه نمی شود.
شرایط منزل برای تمکین
در صورتی که زن از شوهر خود تمکین نکند و اقدام به ترک زندگی مشترک می نماید در اینصورت مرد باید نسبت به طرح دعوی الزام به تمکین اقدام نماید . یکی از شرایط بسیار مهم برای طرح این دعوا تهیه مقدمات تمکین می باشد مانند تهیه مسکن و اثاث منزل. بنابراین ، در مرحله اجرای حکم مرد باید منزلی را برای سکونت معرفی کند که متناسب با شان و شخصیت زوجه می باشد.
آیا منزل پدر شوهر مسکن مستقل محسوب می شود؟
منزلی که مرد به زن جهت تمکین معرفی می کند باید مستقل و دارای تمام اثاث منزل و همچنین باید شامل اتاق مستقل ، حمام و سرویس بهداشتی و آشپزخانه مستقل باشد. اگر غیر از این مورد باشد زن می تواند آن را نپذیرد. مرد نمی تواند همسر خود را در خانه ای که با پدر و مادر و خانواده اش مشترک است سکونت دهد.
در چه مواردی الزام به تمکین رد می شود؟
- استفاده از حق حبس زن که یکی از دلایل عدم تمکین زن می باشد.
- نپرداختن نفقه زن و همچنین عدم توانایی پرداخت نفقه زن هم می تواند از دلایل رد دادخواست تمکین باشد.
- در صورتیکه زن ثابت کند که شوهرش به طور صوری درخواست تمکین داده است ولی در عمل تمایل به ادامه زندگی ندارد. این مورد هم می تواند یکی از دلایل رد دادخواست الزام به تمکین باشد.
- در صورتیکه زن بتواند اثبات کند عدم تمکینش به دلیل سوء رفتار و سوء معاشرت همسرش است مانند اعتیاد، مصرف بیش از حد الکل، توهین، تهدید و…. که دادخواست تمکین شوهر رد می گردد.
- اگر زوج منزل مورد نیاز برای شروع زندگی مشترک را فراهم نکرده باشد در این موارد در اصل خود زوج نیز تمایل به تمکین زن ندارد و برای به دست آوردن مزایای آن اقدام به طرح دعوا کرده است.
نحوه اقدام زوج برای الزام به تمکین زوجه
- بهتر است زوج برای احتیاط قبل از طرح دادخواست الزام به تمکین اظهار نامه ای با موضوع تمکین زوجه و بازگشت وی به منزل از طریق دفتر خدمات الکترنیک قضایی اقدام نماید.
- مراجعه به دفتر خدمات قضایی و ثبت دادخواست الزام به تمکین.
- پس از ثبت دادخواست پرونده به دادگاه خانواده محل اقامت زوجه ارسال میگرددو سپس بعد از ارجاع به دادگاه خانواده به یکی از شعبه ارسال میشود تا ، وقت رسیدگی تعیین شود.
- در صورتیکه دادگاه تشخیص دهد که مقدمات تمکین فراهم و زوج مسکن و اسباب و اثاثیه متناسب با شان زوجه تهیه نموده حکم به الزام تمکین زوجه را صادر می نماید.
- پس از قطعی شدن رای ،زوج می بایست از دادگاه بدوی تقاضای صدور اجراییه بنماید. پس از صدور اجراییه و ابلاغ آن به زوجه ، وی مکلف است ظرف ده روز اعلام امادگی برای تمکین نماید .در غیر این صورت زوجه ناشزه محسوب می شود و مستحق دریافت نفقه از این تاریخ به بعد نخواهد بود . برای اینکه بتوانیم ثابت نماییم که زوجه ناشزه می باشد اجرای حکم الزامی است. البته عدم تمکین زوجه از زوج تأثیری بر نفقه فرزند نداشته و زوج همچنان مکلف به پرداخت نفقه فرزند خود خواهد بود.
- البته این نکته قابل ذکراست که تحت هیچ شرایطی نمیتوان با توسل به زور یا تهدید زن را به خانه شوهر برگرداند. در این شرایط زن فقط، ناشزه است و مستحق نفقه نمی باشد.
- اگر زوجه باکره باشد می تواند از حق حبس خود استفاده نموده و تمکین نکند و طبق قانون به او نفقه هم تعلق میگیرد.
- در تمام مواردی که زوجه برای عدم تمکین عذر موجه داشته باشد و دادگاه آن را احراز نماید نفقه به او تعلق میگیرد.
نحوه اجرای حکم الزام به تمکین
در خصوص اجرای حکم تمکین این امر مستلزم صدور برگ اجرائیه می باشد. که در این راستا زوج پس از قطعیت حکم الزام زوجه به تمکین، زوج باید ابتدا از شعبه صادر کننده حکم در خواست صدور برگ اجرائیه نماید.
پس از صدور ابلاغ آن زوجه مکلف بوده که طی مدت زمان 10 روز از تاریخ ابلاغ اجراییه آن را اجرا کرده و از زوج تمکین کند. در صورت عدم تمکین ، زوجه مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. لذا، عدم تمکین زوجه از زوج تاثیری بر نفقه فرزند ندارد و زوج موظف به پرداخت نفقه طفل خواهد بود.
نمونه دادخواست الزام به تمکین
ریاست محترم مجتمع قضائی دادگستری استان تهران
احتراما معروض می دارد که خوانده ( زوجه ) از تاریخ 1/ 4 / 1365 بدون مجوز شرعی و قانونی اقدام به ترک منزل و عدول از ایفای وظایف زوجیت نموده است. نظر به اینکه سکونت مشترک زوجه با اینجانب متضمن هیچگونه ضرر بدنی، مالی، شرافتی برای زوجه نمی باشد و هیچ مانع موجه و محکمه پسندی نیز برای عدم تمکین خوانده وجود ندارد، از محضر دادگاه محترم تقاضا دارم که حکم به الزام به تمکین را صادر فرمائید.
نمونه رای الزام به تمکین زوجه
در خصوص دادخواست آقای …. به طرفیت همسرشان خانم …. به خواسته تمکین، با عنایت به دادخواست تقدیمی و مدارک و مستندات ابرازی زوج و با توجه به اظهارات زوجین در جلسه دادرسی، نظر به اینکه با وقوع علقه زوجیت هر یک از زوجین مکلف به رعایت حقوق و وظایف ناشی از زوجیت در قبال یکدیگر می باشند و یکی از وظایف زوجه تمکین از زوج می باشد، لیکن تمکین زوجه منوط به تهیۀ مقدمات مادی از جمله مسکن مستقل و اثاث البیت و غیره و مقدمات معنوی از جمله ایجاد امنیت روحی و فضای سالم در منزل مشترک توسط زوجه می باشد
درما نحن فیه، زوج وفق دادنامه شماره 1345 مورخه 6/9/1390 صادره از شعبۀ … دادگاه عمومی جزایی، به پرداخت دیه بابت ایراد ضرب و شتم در حق زوجه و نیز تحمل نود و یک روز حبس تعزیری از جنبه عمومی قضیه شده است که حکم یاد شده بیانگر عدم امنیت کافی در منزل مشترک برای زوجه خوف ضرر جانی برای مشارٌالیها می باشد؛
علی هذا نظر به مراتب مذکوره دادگاه تا حصول اطمینان از رفع ضرر احتمالی برای زوجه حضور وی در منزل مشترک را به مصلحت ندانسته، بر این اساس با غیر ثابت تشخیص دادن دعوی زوج، حکم به رد دعوی آقای … صادر می نماید. این رأی حضوری بوده ظرف بیست روز، قابل اعتراض در محاکم تجدید نظر مرکز استان تهران می باشد.
نمونه درخواست صدور اجراییه الزام به تمکین
ریاست محترم شعبه 261 دادگاه خانواده 2 تهران
با سلام و تحیت
احتراما به استحضار می رساند که اینجانب امیر یزدانی فرزند .محمد ، به شماره شناسنامه 23561 و شماره ملی 602389090 1 ، خواهان پرونده شماره 140023798889 که به موجب دادنامه شماره 14006877477 با توجه به قطعیت رای قطعی مبنی بر الزام زوجه به تمکین صادر شده است ، صدور اجراییه و ابلاغ آن به محکوم علیه، خانم میترا اعظمی را تقاضا دارم . با تشکر و تجدید احترام
مدارک لازم برای طرح دعوای الزام به تمکین
- اصل سند ازدواج و یا رونوشت آن.
- شناسنامه و کارت ملی زوج.
- اجاره نامه یا سند مالکیت منزل ( مبنی بر اینکه زوج اسباب و مقدمات تمکین را فراهم نموده است ).
- استشهادیه ( مبنی بر ترک منزل مشترک از طرف زوجه ).
اقدامات بعد از رای تمکین چیست؟
در صورتی که پس از صدور حکم محکومیت تمکین، زوجه حاضر به تمکین از زوج نباشد و در مرحله اجرای حکم از تمکین سر باز بزند، زوج میتواند نسبت به صدور اجازه ازدواج مجدد اقدام نماید و زوجه تا زمانی که که تمکین نکند، مستحق دریافت نفقه نخواهد بود.
سوالات متداول در خصوص الزام به تمکین
1- عواقب عدم تمکین زن چیست؟
در صورت عدم تمکین زن و اخذ گواهی نشوز ، زوجه مستحق دریافت نفقه نمی باشد و دادگاه به زوج اجازه ازدواج مجدد را خواهد داد.
2– آیا صرف دادخواست الزام به تمکین باعث اثبات عدم تمکین زن می شود؟
خیر ، نشوز زن زمانی ثابت می شود که مرد شرایط تمکین را برای زن فراهم کرده باشد و زن در مرحله اجرای حکم نسبت به تمکین اقدامی نکند.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
