مرور زمان در قانون مجازات اسلامی چیست؟
مرور زمان در قانون مجازات اسلامی، مرور زمان به مدت زمانی گفته می شود که بعد از گذشت مدت زمانی که قانون تعیین کرده امکان اعلام شکایت یا تعقیب و تحقیق و رسیدگی به دعوا و یا مجازات وجود ندارد. نکته حائز اهمیت و قابل توجه این است که طبق قانون مرور زمان فقط در دسته جرایم تعزیری قرار دارد. لذا، جرایمی از قبیل قصاص و حدود و دیات در دسته مرور زمان قرار نمی گیرند.
مبدا مروز زمان کیفری چیست؟
مبدا مرور زمان تاريخی است كه به موجب قانون تعيين مي شود و از همان تاريخ محاسبه مدت مرور زمان بر جرم يا مجازات آغاز می گردد. در واقع مرور زمان از يک تاريخی شروع و در تاريخ ديگر به پايان می رسد و شروع اعمال مرور زمان را مبدأ به مدت زمان طی شده که پس از آن امکان تعقیب متهم و شکایت برای صدور اجرای حکم وجود نداشته باشد را مرور زمان می نامند.
مبدأ مرور زمان تعقيب، روز بعد از وقوع جرم است پس اگر جرمي در تاريخ 1/1/1390 رخ داده باشد و مشمول مرور زمان سه ساله باشد، مرور زمان از تاريخ 2/1/1390 شروع ميشود و ماهها و سالها نيز بر اساس مقررات قانون آيين دادرسي مدني، محاسبه ميگردد.
پس اگر مرور زمان، شش ماه باشد، بايد 180 روز محاسبه شود. زيرا هر ماه، سي روز است و در مثال فوق، در تاريخ 25/6/1390 ،دعوا مشمول مرور زمان ميشود.
جهت مشاوره حقوقی با وکیل متخصص کیفری با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید.
انواع مرور زمان در قانون مجازات اسلامی
مرور زمان به سه دسته تقسیم می شود: مرور زمان شکایت ، مرور زمان تعقیب ، مرور زمان اجرای حکم که به تفسیر هر کدام می پردازیم :
1- مرور زمان شکایت
مرور زمان شكايت گذشت مدتی است كه شاکی يا وراث او در جرائم قابل گذشت حق دارند از تاريخ اطلاع از وقوع جرم، شكايت خود را در مرجع قضايي مطرح كنند. در غیر اینصورت شكايت آنان پس از مدت مذكور شنيده نميشود.
ماده 106 قانون مجازات اسلامی
« در جرائم تعزير قابل گذشت، هرگاه متضرر از جرم در مدت یک سال از تاريخ اطلاع از وقوع جرم شكايت نكند حق شكايت كيفری از او ساقط ميشود، مگر اينكه تحت سلطه متهم بوده يا به دليلي خارج از اختيار، قادربه شكايت نباشد كه در اين صورت، مهلت مزبور از تاريخ رفع مانع محاسبه ميشود. هر گاه متضرر از جرم قبل از انقضاء مدت مذكور فوت كند و دليلی بر صرف نظر و از طرح شكايت نباشد، هر یک از ورثه و در مهلت شش ماه از تاريخ وفات، حق شكايت دارد.
تبصره – غير از موارد كه شاكي تحت سلطه متهم بوده، در صورتی به شكايت ويا ورثه او رسيدگي ميشود كه جرم موضوع شكايت طبق ماده 105 اين قانون، مشمول مرور زمان نشده باشد.«
مدت شمول مرورزمان شكايت، یک سال از تاريخ اطلاع متضرر از جرم است. بنابراين تاريخ وقوع جرم ملاک اين نوع مرور زمان نمی باشد بلكه تاريخ اطلاع از وقوع جرم می باشد.
مرور زمان شکایت در جرایم تعزیری دارای استثنائاتی می باشد و مرور زمان شکایت در همه جرایم تعزیری جریان ندارد؛ بلکه در جرایم تعزیری قابل گذشت جریان دارد و شامل جرایم تعزیری غیرقابل گذشت نخواهد شد.
2- مرور زمان تعقیب
چنانچه از تاریخ وقوع جرم تا انقضای موعد قانونی، جرم تعقیب نگردد، شاکی بعد از آن دیگر نمی تواند به تعقیب و پیگیری جرم بپردازند. به عبارتی روشن‌تر زمانی تعقیب جرایم تعزیری به واسطه مرور زمان موقوف می شود که از تاریخ وقوع جرم صورت گرفته تا منقضی شدن موعد قانونی تعقیب نشده باشد که البته موعد مقرر با توجه به قانون برای جرم صورت گرفته متفاوت است.
مطابق ماده 105 قانون مجازات اسلامی «مرور زمان، در صورتی تعقیب جرائم موجب تعزیر را موقوف می کند که از تاریخ وقوع جرم تا انقضای مواعد زیر تعقیب نشده یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی یا تحقیقی تا انقضای این مواعد به صدور حکم قطعی منتهی نگردیده باشد :
- جرائم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای پانزده سال
- جرائم تعزیری درجه چهار با انقضای ده سال
- جرائم تعزیری درجه پنج با انقضای هفت سال
- جرائم تعزیری درجه شش با انقضای پنج سال
- جرائم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای سه سال.
تبصره ۱- اقدام تعقیبی یا تحقیقی، اقدامی است که مقامات قضائی در اجرای یک وظیفه قانونی از قبیل احضار، جلب، بازجویی، استماع اظهارات شهود و مطلعان، تحقیقات یا معاینه محلی و نیابت قضائی انجام میدهند.
تبصره ۲- در مورد صدور قرار اناطه، مرور زمان تعقیب از تاریخ قطعیت رای مرجعی که رسیدگی کیفری منوط به صدور آن است، شروع می‌شود.
مبدأ مرور زمان تعقيب
مبداء مرور زمان تعقيب از تاريخ وقوع جرم آغاز ميشود يعني مبدأ مرور زمان تعقيب در قانون جديد همان روز است كه جرم اتفاق افتاده است.
3 – مرور زمان اجرای حکم
مرور زمان اجرای حکم یعنی اگر از تاريخ آخرين اقدام تعقيبی تا انقضاء مواعد مورد نظر به صدور حكم قطعي منتهی نشده باشد، تعقيب موقوف خواهد شد.
مرور زمان صدور حكم در قانون مجازات جديد از تاريخ آخرين اقدام تعقيبی يا تحقيقی محاسبه ميشود. بنابراين مبدأ مرور زمان صدور حكم، تاريخ آخرين اقدام تعقيبی يا تحقيقی می باشد.
مطابق ماده 107 قانون مجازات اسلامی «مرور زمان، اجرای احکام قطعی تعزیری را موقوف می کند و مدت آن از تاریخ قطعیت حکم به قرار زیر است :
- جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال.
- جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال.
- جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال.
- جرایم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال.
- جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال».
چه جرایمی مشمول مرور زمان نمی شوند؟
علاوه بر جرایم گفته شده جرایمی هم هستند که شامل قانون مرور زمان نمی شوند. که عبارت است از:
- جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
- جرایم اقتصادی شامل کلاهبرداری و جرایم موضوع تبصره ماده (۳۶) این قانون مجازات اسلامی با رعایت مبلغ مقرر در آن ماده (بالاتر از 100 میلیون تومان ).
- جرایم موضوع قانون مجازات اسلامی مبارزه با مواد مخدر.
- جرائم حدود الهی و قصاص و دیات شامل مرور زمان نخواهد بود.
مرور زمان در حدود، قصاص و دیه
جرایم تعزیری که مستوجب حدود و دیه و قصاص هستند مشمول مرور زمان نشده و گذشت مدت زمان موجب از بین رفتن حق فرد نمی گردد.
لذا، مرور زمان فقط در تعزیرات پذیرفته شده، در این راستا حاکم این اختیار را دارد که تعزیرات را اجرا کند یا خیر، از این رو حاکم برای پذیرفتن مرور زمان مختار است که هر تصمیمی را لحاظ نماید.
مرور زمان در جرایم قابل گذشت
هر وقت که فرد ضرر دیده از مدت زمان وقوع جرم به مدت یکسال شکایتی را مطرح نکند حق شکایت از وی زایل شده و دیگر حقی در راستای شکایت از مجرم ندارد.
همچنین هر زمان که فرد ضرر دیده قبل از انقضای مدت مذکور، فوت کند و دلیلی بر عدم شکایت از شخص نداشته باشد، هرکدام از ورثه در مهلت شش ماه از تاریخ وفات، حق شکایت دارند.
مرور زمان اجرای مجازات در جرایم غیرقابل گذشت
- جرایم تعزیری درجه یک تا سه با انقضای بیست سال از قطعیت حکم
- جرایم تعزیری درجه چهار با انقضای پانزده سال از قطعیت حکم
- جرایم تعزیری درجه پنج با انقضای ده سال از قطعیت حکم
- جرایم تعزیری درجه شش با انقضای هفت سال از قطعیت حکم
- جرایم تعزیری درجه هفت و هشت با انقضای پنج سال از قطعیت حکم
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید.
