آیا وصیت نامه دست نویس اعتبار قانونی دارد؟
وصیت نامه دست نویس ، از نظر قانون مدنی، چنانچه انتساب وصیت نامه دست نویس به موصی محرز گردد، اعتبار قانونی خواهد داشت و ممکن است وصیت نامه مزبور مستند حکم دادگاه قرار گیرد.
از نظر حقوقی اسناد به دو گروه کلی رسمی و عادی تقسیم می شوند. منظور از اسناد رسمی آن دسته از اسناد می باشد که توسط مامور رسمی و به موجب قانون تنظیم می گردد. امروزه اسناد رسمی اغلب در دفاتر اسناد رسمی صادر می گردد. شناسنامه، سند مالکیت، گواهی انحصار وراثت و … برخی از انواع اسناد رسمی می باشد که توسط مامورین رسمی صادر می گردد.
در مقابل اسناد عادی به اسنادی می گویند که رسمی نباشند، یعنی توسط مامور صالح و مطابق با قانون به صورت رسمی صادر نشده باشند. هنگامی که دو طرف قرارداد به انعقاد مبایعه نامه مبادرت می نمایند، در واقع یک سند عادی تنظیم کرده اند. اسناد عادی محدود به مورد یا موارد خاصی نیست و به طور کلی هر نوشته ای اعم از آن که روی کاغذ، مقوا، پلاستیک و … نگارش یافته باشد، از اسناد عادی به شمار می رود. اسناد عادی ممکن است چاپی یا دست نویس باشند. اسناد عادی چاپی از قبیل اجاره نامه و مبایعه نامه توسط دستگاه چاپ و با استفاده از جوهر صادر شده اند.
در نوشتار حاضر به بررسی اعتبار قانونی وصیت نامه دستنویس می پردازیم. اصولاً وصیت نامه دست نویس سند عادی محسوب می شود و امکان انکار و تردید و یا جعل نسبت به این نوع وصیتنامه وجود دارد. پیش از آن که از اعتبار قانونی وصیت نامه دستنویس را بررسی کنیم، ابتدا ضروری است عمل حقوقی وصیت و انواع آن را بررسی نماییم. در ادامه نوشتار حاضر ضمن بررسی قوانین و مقررات حقوقی حاکم بر وصیت به بررسی اعتبار قانونی وصیت نامه های دست نویس خواهیم پرداخت.
وصیت چیست و چه انواعی دارد؟
وصیت یک عمل حقوقی است که فرد در مورد مدیریت دارایی و سایر حقوق خود برای پس از مرگ، تعیین تکلیف می کند. طبق قانون مدنی وصیت ممکن است تملیکی یا عهدی باشد. وصیت تملیکی مثل این است که شخص وصیت کند، فلان مال منقول یا غیر منقول پس از فوت وی به مالکیت همسر یا فرزندش درآید. در واقع موضوع وصیت تملیکی، اعطای مالکیت اموال متوفی به شخص خاصی می باشد که موضی در زمان حیات خود معلوم کرده است.
در مقابل وصیت عهدی به معنای متعهد نمودن شخصی به عنوان وصی، جهت مدیریت دارایی متوفی پس از فوت او می باشد. یکی از انواع وصیت عهدی این است که موصی برای کسانی که سرپرستی قانونی آن ها را به عهده دارد، برای پس از فوت خود سرپرست یا قیم تعیین نماید.
به طور کلی چه در مورد وصیت تملیکی و چه در مورد وصیت عهدی، به موجب قانون مدنی وصیت نامه هر کس تنها در مورد یک سوم از اموال و دارایی او اعتبار دارد. به عنوان مثال چنانچه کسی دارای سه زمین با ارزش یکسان باشد، می تواند در مورد یکی از زمین های خود وصیت نماید.
طبق قانون مدنی وصیت نمودن در مورد بیشتر از یک سوم ماترک، اصولاً اعتبار ندارد. استثنائاً در صورتی که همه وراث به وصیت نامه متوفی رضایت دهند، ممکن است وصیت در خصوص بیش از یک سوم نیز نافذ گردد. جهت مشاوره با وکیل ملکی تماس بگیرید.
بررسی اعتبار وصیت نامه دست نویس
از نظر قانونی اعتبار وصیت نامه منوط به شرایط خاصی از قبیل چاپی بودن، یا رسمی بودن آن نیست. بنابراین، به طور کلی وصیت نامه ممکن است به صورت دست نویس، بر روی کاغذ یا هر سطح قابل نوشتن دیگری تنظیم شود.
با این حال باید توجه داشت در صورتی که وصیت نامه دست نویس باشد، دادگاهی که به پرونده رسیدگی می نماید، می بایست صحت انتساب وصیت نامه به متوفی را بررسی نماید. برای این کار دادگاه می تواند از نظریه کارشناس خط مبنی بر این که دست خط مندرج در سند دست نویس، دست خط متوفی است. در صورتی که صحت انتساب وصیت نامه دست نویس به متوفی ثابت شود، چنین وصیت نامه ای به عنوان یک سند عادی می تواند مورد استناد دادگاه قرار گیرد.
مطابق ماده ۲۹۴ قانون امور حسبی « دادگاه بخش در آگهی که برای اداره یا تصفیه ترکه یا تصدیق حصر وراثت می‌شود قید می‌کند که هر کس وصیت‌نامه‌ای از متوفی نزد او‌است در مدت سه ماه به دادگاهی که آگهی نموده بفرستد و پس از گذشتن این مدت هر وصیت‌نامه‌ای (جز وصیتنامه رسمی و سری) ابراز شود از‌درجه اعتبار ساقط است». بنابراین وصیتنامه خودنوشت باید ظرف 3 ماه از تاریخ آگهی انحصار وراثت به دادگاه تسلیم شود در غیر اینصورت از درجه اعتبار ساقط خواهد شد.
در صورتی که ذیل وصیت نامه دست نویس را شهود امضا کرده باشند، امضای آنها طبق قانون مدنی شهادت کتبی به شمار می رود. بنابراین در چنین مواردی برای اثبات وصیت متوفی، هم می توان به وصیت نامه دست نویس استناد نمود و هم می توان به شهادت شهود که ذیل وصیت نامه دست نویس را امضا نموده اند، استناد نمود.
اگر پرسیده شود که در زمانی که بین وصیت نامه چاپی و وصیت نامه دستنویس اختلاف وجود دارد، کدام وصیت نامه اعتبار دارد؟ باید گفت: در چنین مواردی که دو وصیت نامه با همدیگر تناقض دارند، وصیت نامه ای دارای اعتبار خواهد بود که پس از وصیت نامه دیگر تنظیم شده باشد. چرا که چنین وصیت نامه ای نشان از آخرین اراده موصی دارد. در واقع در صورتی که پس از تحریر وصیت نامه، نظر موصی تغییر نماید، وی می تواند با انعقاد وصیت نامه جدید، وصیت نامه قبلی را از اعتبار ساقط نماید.
شرایط تنظیم وصیتنامه خود نویس چگونه است؟
مطابق ماده 278 قانون امور حسبی «وصیتنامه دستنویس موقعی دارای اعتبار است که سطر به سطر آن و تمامی آن با دست خط خود موصی نوشته شده باشد و دارای تاریخ روز و ماه و سال به خط موصی باشد همچنین امضا نیز شده باشد». شرایط تنظیم وصیتنامه خودنویس بدین شرح می باشد :
- وصیتنامه باید دارای تاریخ دقیق، روز و ماه باشد و به خط موصی نوشته شده باشد. بنابراین، اشخاص بیسوادی که قادر به نوشتن نیستند نمیتوانند نسبت به تنظیم وصینامه دستنویس اقدام نمایند.
- تمام وصیتنامه باید به خط موصی نوشته شده باشد.
- وصیتنامه باید حتما دارای امضای موصی باشد.
آیا وصیت نامه دست نویس بدون شاهد اعتبار قانونی دارد؟
در صورتی که وصیت نامه دست نویس یا خود نوشت داراری شرایط ماده 278 قانون امور حسبی باشد ( دارای تاریخ دقیق، روز و ماه باشد و به خط موصی نوشته شده باشد و به امضای وی رسیده باشد) حتی بدون شاهد دارای اعتبار قانونی می باشد. ولی اگر شرایط شکلی تنظیم وصیت نامه در ماده 278 قانون امور حسبی رعایت نشود، وصیت نامه اعتبار ندارد، مگر آنکه سایر ورثه به صحت آن گواهی دهند.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید.
