هزینه اعدام قاتل و موارد پرداخت تفاضل دیه بر عهده کیست؟
هزینه اعدام قاتل، منظور از پرداخت هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه این است که در برخی از موارد، اجرای مجازات قصاص منوط به پرداخت مبلغی به قصاص شونده می باشد. منظور از اعدام قاتل، مجازات قصاص نفس است که به استناد ماده 290 قانون مجازات اسلامی، حق اولیای دم مجنی علیه در موارد ارتکاب قتل عمد می باشد.
قصاص جانی حق شخصی اولیای دم مجنی علیه می باشد و چنانچه همه آنها گذشت نمایند، قصاص ساقط می شود. البته در چنین مواردی کسی که مرتکب قتل عمد گردیده معمولاً به موجب ماده 612 قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، به مجازات زندان از سه تا ده سال محکوم می گردد.
مطابق با قانون مجازات اسلامی برای اجرای قصاص نفس شرایط متعددی وجود دارد که در صورت فقدان هر کدام، مجازات قصاص ساقط می شود. برخی از این شرایط از قرار زیر است :
- قاتل پدر مقتول نباشد؛ به موجب ماده 301 قانون مجازات اسلامی در صورتی که پدر مرتکب قتل عمد فرزند خویش شود، قصاص ثابت نمی شود.
- مجنی علیه عاقل باشد؛ طبق ماده 301 قانون مجازات اسلامی در صورتی که قاتل عاقل و مجنی علیه مجنون باشد، قصاص ساقط است.
- مجنی علیه مسلمان باشد؛ چنانچه قاتل مسلمان و مجنی علیه کافر باشد، مجازات قصاص ساقط است.
- مجنی علیه مهدورالدم نباشد؛ منظور از مهدورالدم بودن حالتی است که به دلیل ارتکاب جرایم حدی از قبیل سب النبی یا جرایم مستوجب قصاص و … از نظر قانونی ریختن خون مجنی علیه موجب قصاص نیست.
بیشتر بخوانید : جرم محاربه و مجازات آن
تفاضل دیه و هزینه اعدام قاتل چیست؟
طبق ماده 14 قانون مجازات اسلامی دیه اعم از مقدر یا غیر مقدر از انواع مجازات های مالی به شمار می رود که در موارد وقوع جنایت بر تمامیت نفسانی یا جسمانی، به مجنی علیه یا وراث وی پرداخت می شود. مقدار دیه هر ساله توسط رئیس قوه قضائیه و به پیشنهاد مقام رهبری تعیین می گردد.
منظور از تفاضل دیه یا هزینه اعدام، مواردی است که مطابق با مقررات قانونی پیش از قصاص قاتل عمدی، می بایست مبلغی به عنوان تفاضل دیه به وی پرداخت شود. در ادامه مهمترین مواردی که پیش از اجرای قصاص پرداخت تفاضل دیه ضرورت دارد را مورد بررسی قرار می دهیم.
موارد پرداخت تفاضل دیه
- در صورتی که قاتل مرد و مقتول زن باشد : طبق ماده 560 قانون مجازات اسلامی میزان دیه زن، برابر با نصف دیه مرد است. همچنین مطابق ماده 382 قانون مجازات اسلامی «هر گاه زن مسلمانی، عمداً کشته شود، حق قصاص ثابت است. اما اگر قاتل مرد مسلمان باشد، ولی دم وی باید قبل از قصاص نصف دیه کامل را به او بپردازند» در نتیجه در مواردی که قاتل مرد مسلمان و مقتول زن باشد، قصاص قاتل منوط به این است که نصف دیه به وی پرداخت شود.
- در مواردی که قاتل متعدد و مقتول واحد باشد : هنگامی که دو نفر یا بیشتر مرتکب قتل عمد یک نفر شوند؛ معمولاً باید تفاضل دیه پرداخت شود. برای مثال در صورتی که دو مرد مرتکب قتل عمد مرد دیگری شوند، اولیای دم میتوانند هر دو قاتل را مجازات کنند، لیکن قبل از اعدام به هر کدام از دو قاتل نیمی از دیه کامل را پرداخت نمایند. دلیل این امر نهفته در این موضوع است که قاتلان متعدد، تنها یک نفر را کشته اند، در حالی که اولیای دم می تواند دو نفر یا بیشتر را قصاص نماید.
- در مواردی که برخی اولیا دم خواهان قصاص و برخی دیگر خواهان بخشش یا دریافت دیه باشند : در صورتی که برخی از اولیای دم گذشت نموده و خواهان دیه باشند، اعدام قاتل عمد منوط به پرداخت تفاضل دیه به خود او یا اولیای دمی باشد که گذشت کرده اند.
بیشتر بخوانید : حکم جلب چیست؟
در چه صورت تفاضل دیه از بیت المال پرداخت می شود؟
مطابق ماده 428 قانون مجازات اسلامی «در مواردی که جنایت نظم و امنیت عمومی را برهم زند یا احساسات عمومی را جریحه دار کند و مصلحت در اجرای قصاص باشد، لیکن خواهان قصاص تمکن از پرداخت فاضل دیه یا سهم دیگر صاحبان حق قصاص را نداشته باشد، با درخواست دادستان و تایید رئیس قوه قضاییه، مقدار مذکور از بیت المال پرداخت می شود».
مطابق ماده 428 قانون مجازات اسلامی اگر ولی دم توانایی پرداخت دیه را برای اجرای قصاص نداشته باشند و جرم صورت گرفته نظم و امنیت عمومی را به هم زده و باعث جریحه دار شدن احساسات عمومی گردد با درخواست دادستان و تایید رئیس قوه قضائیه تفاضل دیه از بیت المال پرداخت و قصاص انجام می شود.
تفاضل دیه چگونه محاسبه می شود؟
مطابق ماده 373 قانون مجازات اسلامی در صورت واحد بودن مقتول و تعدد قاتلین، چنانچه ولی دم بخواهد صرفا یکی از قاتلین را قصاص کند، مابقی قاتلین باید، سهم خود از دیه را به قصاص شونده بپردازد اما چنانچه بخواهد همه قاتلین یا بیش از یک نفر از آن ها را قصاص کند باید دیه مازاد را پیش از قصاص به مرتکبین بپردازد.
نکات تکمیلی در خصوص پرداخت هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه
به موجب ماده 431 قانون مجازات اسلامی تفاضل دیه متعلق به قصاص شونده است. قصاص شونده می تواند پرداخت دیه را به اولیای دم یا شرکای جنایت ببخشد. همچنین وی می تواند هر نوع تصرف مالکانه ای که می خواهد در آن انجام دهد. وفق ماده 430 قانون مجازات اسلامی در مواردی که قصاص محکوم علیه منوط به پرداخت تفاضل دیه بوده و اولیای دم طلبی از قصاص شونده داشته باشند، طلب مذکور تهاتر شده و به عنوان تفاضل دیه محاسبه می گردد.
طبق ماده 428 قانون مجازات اسلامی چنانچه ارتکاب جنایات عمدی، نظم و امنیت عمومی را برهم بزند، یا احساسات عمومی را جریحه دار نماید و مصلحت در اجرا نمودن قصاص باشد، اگر خواهان قصاص توانایی پرداخت تفاضل دیه را نداشته باشد، با درخواست دادستان و موافقت رئیس قوه قضاییه، تفاضل دیه از بیت المال پرداخت می شود.
چنانچه کسی مرتکب قتل عمد دیگری شود، در حالی که دیه مقتول بیش از دیه قاتل است، علاوه بر قصاص حق دیگری برای اولیای دم ایجاد نمی گردد. مثلاً در صورتی که یک زن یک مرد را به قتل برساند، اولیای دم مرد تنها می توانند زن را قصاص کنند، یا با رضایت او دیه دریافت نمایند.
در چنین مواردی اولیای دم نمی توانند به استناد بیشتر بودن دیه مجنی علیه نسبت به قاتل، علاوه بر قصاص از او دیه نیز دریافت کنند. چرا که به موجب یک اصل حقوقی برای جانی بیشتر از قصاص، مسئولیتی قابل تصور نیست.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید.
