اعاده دادرسی چیست؟
اعاده دادرسی یکی از روش های شکایت از آراء دادگاه ها، می باشد که ویژه و مختص احکام قطعیت یافته است. به بیان دیگر، اعاده دادرسی ، رسیدگی مجدد به دعوا نزد همان مرجع سابق که حکم را صادر کرده است را امکان پذیر می کند.
اعاده دادرسی موجب می شود که حکم قطعی، با درخواست محکوم علیه که در فرآیند و سیر دادرسی حضور داشته است، دوباره در همان مرجع قبلی که رای را صادر کرده است رسیدگی و حکم از جنبه ماهیتی مجددا مورد بررسی قرار گیرد.
درخواست اعاده دادرسی همانند فرجام خواهی، تجدیدنظر خواهی و واخواهی باید توسط محکوم علیه بر علیه محکوم له درخواست گردد. لزوم استفاده اعاده در حقوق کشور ما این بوده است که تصمیمات قضات عاری از اشتباه و خطا نیست به همین دلیل است که اعاده دادرسی پذیرفته می شود تا از میزان درصد خطاها کاسته شود.
انواع اعاده دادرسی
اعاده دادرسی به دو دسته اصلی و طاری تقسیم می شود که هر کدام را به اختصار توضیح می دهیم.
1- اعاده دادرسی اصلی :
حسب بند الف ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی، هر گاه متقاضی اعاده به صورت مستقل آن را در خواست نماید این درخواست، اعاده دادرسی اصلی محسوب می شود. اعاده دادرسی اصلی به دادگاهی تقدیم می شود که صادر کننده همان حکم قطعی بوده است.
به عبارتی دیگر بدون اینکه دعوایی در جریان رسیدگی باشد، یکی از طرفین پرونده حکمی که قبلا صادر شده است، درخواستی را تحت عنوان اعاده مطرح نماید که به این درخواست، اعاده دادرسی اصلی می گویند.
2- اعاده دادرسی طاری :
اعاده دادرسی طاری در مقابل اعاده دادرسی اصلی قرار می گیرد. که در بند ب ماده432 قانون آیین دادرسی مدنی تعریف شده است. اعاده دادرسی طاري یعنی اینکه در اثناي یک دادرسی حكمی به عنوان دليل ارائه شود و كسي كه حكم ياد شده عليه او ابراز گرديده نسبت به آن درخواست اعاده دادرسي نمايد. بنابراین اعاده دادرسی طاری در ضمن دادرسی مطرح میشود.
جهات و موارد درخواست اعاده دادرسی
به دلیل اینکه اعاده دادرسی موجب لطمه زدن و کاستی در اعتبار احکام می گردد، استفاده از آن بسیار محدود بوده و فقط در مواردی که قانون مقرر کرده است مورد استفاده قرار می گیرد. حسب ماده 436 قانون آیین دادرسی مدنی، در اعاده فقط به آنچه که در دادخواست اعاده دادرسی ذکر شده است، مورد دیگری تحت رسیدگی قرار نمی گیرد.
جهات اعاده دادرسی در امور حقوقی
- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد. یعنی طبق خواسته خواهان زسیدگی و درخواست نشود. به طور مثال، خواهان از دادگاه صدور حکم تخلیه در خواست نماید ولی دادگاه علاوه برآن، حکم به پرداخت اجرت المثل هم صادر کند.
- حکم بیشتر از میزان خواسته صادر شده باشد. به طور مثال، خواهان در خواست 20 میلیون کرده باشد اما دادگاه حکم به پرداخت 25 میلیون را صادر کرده باشد.
- داشتن تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول و یا به مواد متضاد باشد. به طور مثال دادگاه شروط ضمن عقد را نامشروع دانسته ولی با استناد به ماده 237 قانون مدنی، خوانده را به انجام آن شرط ملزم کرده است.
- حکم صادر شده با حکم دیگر در خصوص همان دعوا و طرفین آن، که قبلا توسط همان دادگاه صادر گردیده در تضاد باشد. بدون اینکه سبب قانونی باعث این مغایرت باشد.
- طرف مقابل در خواست کننده حیله و تقلبی به کار برده باشد که در رای دادگاه تاثیر گذار بوده است. مانند اینکه در معاینه و تحقیق محلی که با کارشناسی توام است، خواهان یا خوانده محل دیگری را به کارشناس معرفی کند.
- حکمی که از دادگاه صادر می شود مستند به اسنادی بوده باشد که پس از صدور حکم، جعلی بودن آن محرز و ثابت گردد. اثبات جعلیت باید به موجب حکم قطعی باشد.
- بعد از اینکه حکم صادر شد، اسناد و مدارکی به دست بیاید که دلیل و حقانیت درخواست کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت گردد که مدارک یاد شده آن زمان در اختیار متقاضی نبوده است و در جريان دادرسي مكتوم بوده است.
جهات اعاده دادرسی در امور کیفری
- كسي به اتهام قتل شخصي محكوم شود و سپس زنده بودن وي محرز گردد.
- چند نفر به اتهام ارتكاب جرمي محكوم شوند و ارتكاب آن جرم به گونه ای باشد كه نتوان بيش از یک مرتكب براي آن قائل شد.
- شخصي به علت انتساب جرمي محكوم شود و فرد ديگري نيز به موجب حكمی از مرجع قضايی به علت انتساب همان جرم محكوم شده باشد، به طوري كه از تعارض و تضاد مفاد دو حكم، بي‌گناهي يكي از آنان احراز گردد.
- درباره شخصي به اتهام واحد، احكام متفاوتي صادر شود.
- در دادگاه صالح ثابت شود كه اسناد جعلی يا شهادت خلاف واقع گواهان، مبناي حكم بوده است.
- پس از صدور حكم قطعی، واقعه جديدي حادث و يا ظاهر يا ادله جديدی ارائه شود كه موجب اثبات بي‌گناهی محكومٌ‌عليه يا عدم تقصير وي باشد.
- عمل ارتكابي جرم نباشد و يا مجازات مورد حكم بيش از مجازات مقرر قانوني باشد.
چگونگی رسیدگی به دادخواست اعاده دارسی
دادگاه پس از بررسی دادخواست، موضوع آن را صورت جلسه کرده و بعد از آن قبول یا رد دادخواست را صادر می کند. در صورتی که قرار قبول صادر شود، دادگاه دستور تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ ان را به همراه نسخه دوم به طرف مقابل ابلاغ و وقت به درخواست کننده را صادر می کند.
مرجع صالح رسیدگی به اعاده دادرسی حقوقی
بر اساس ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی، مرجع صلاحیتدار رسیدگی به درخواست اعاده همان دادگاهی است که حکم قطعی را صادر کرده است. در صورتیکه دادگاه تجدید نظر حکم قطعی را صادر کرده باشد.
همین دادگاه مرجع صالح رسیدگی برای اعاده دادرسی خواهد بود و در صورت قبول درخواست اعاده و انجام سیر پرونده و رسیدگی لازم، رای را صادر می کند که این رای قطعی خواهد بود .
مهلت درخواست اعاده دادرسی حقوقی
مهلت درخواست اعاده برای افراد مقیم ایران 20 روز و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه است که به شرح ذیل است :
- نسبت به آرای حضوری قطعی از تاریخ ابلاغ است.
- نسبت به آرای غیابی از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدید نظر.
از چه آرایی می توان اعاده دادرسی کرد؟
حسب ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی اعاده نسبت به احکامی که قطعیت پیدا کرده است امکانپذیر می باشد. مطابق ماده فوق درخواست اعاده دادرسی فقط نسبت به احکام دادگاه امکانپذیر است و قرارهای تامینی و حتی قرارهای قاطع دعوا قابل اعاده نمی باشند.
علاوه بر این ها مجموعه حکم هایی که به صورت قابل واخواهی یا تجدید نظر خواهی از دادگاه نخستین صادر شده است و در مهلت معین و مقرر به ان ها رسدگی نشده است می توانند در صورت تحقق مورد درخواست اعاده دادرسی قرار بگیرند.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید.فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
