جرم رشوه چیست؟
نوشته پیش رو توسط وکیل کیفری در خصوص جرم رشوه و شرایط تحقق جرم رشوه و مجازات رشوه دادن و رشوه گرفتن ( مجازات راشی و مجازات مرتشی ) برای آشنایی شما عزیزان تنظیم گردیده است.
جرم رشوه از زمره جرائم علیه امنیت و آسایش قرار گرفته زیرا زیرا موجب از بین رفتن رقابت سالم و سلب اعتماد مردم می گردد.
افراد برای حل و فصل مشکلات خود مجبور به مراجعه به شخص ثالثی می شوند که قابل اعتماد و اتکا باشد. مراجعه به چنین اشخاصی زمینه را برای بروز جرم رشاء و ارتشاء فراهم می آورد. بعد از بوجود آمدن چنین شرایطی در جامعه قانون برای برقراری نظم و آرامش و جلوگیری از ترویج این جرم، مجازات هایی را مقرر نمود. لذا، بدین سبب در این مقاله به بحث جرم رشوه و مجازات رشوه و شرایط تحقق جرم رشوه خواهیم پرداخت.
رشوه یعنی مالی یا وجهی به مامور دولت یا کارکنان شاغل در نهادهای عمومی در مقابل انجام یا عدم انجام وظایف مرتبط با سازمان که ، برخلاف وظیفه اش انجام بدهد یا حق کسی را ضایع نماید و یا حکمی خلاف واقع بدهد. جرم رشوه در ماده 3 قانون مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری و ماده ۵۸۸ قانون تعزیرات جرم انگاری شده است.
جرم ارتشاء چیست؟
طبق قانون مقرر در کشور ارتشاء به معنای رشوه گرفتن است به افرادی که رشوه را دریافت می کنند مرتشی و به افرادی که رشوه می دهند راشی گفته می شود.
شرایط تحقق جرم رشوه چیست؟
- مامور دولت بودن : مطابق ماده 3 قانون مجازات مرتکبین اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری در جرم رشوه مرتکب جرم ( رشوه گیرنده ) باید از مستخدمین و مامورین دولتی باشد و کارمندان شرکت های خصوصی از شمول بحث خارج هستند. ولی راشی ( رشوه دهنده ) عموما عموم مردم هستند.
- عدم لزوم پنهانی بودن عمل : برای تحقق جرم رشوه نیازی نیست که این جرم در خفا و پنهانی صورت گیرد و شخصی در ملا عام به کارمند دولت مالی بابت انجام کاری می دهد مرتکب جرم گردیده است.
- عدم لزوم مالکیت راشی بر مال موضوع جرم : برای تحقق جرم رشوه نیازی نیست که رشوه دهنده مال خور را به عنوان رشوه به شخصی بدهد حتی اگر مال اشخاص دیگر را به عنوان رشوه به مرتشی بدهد باز هم جرم صورت گرفته است.
- غیر قابل توجیح بودن عمل مرتشی : دریافت کننده رشوه با این توجیه که در مقابل دریافت پول کار بیشتری را انجام داده است قابل توجیه نیست.
- عدم اهمیت میزان مال در تحقق جرم : برای تحقق جرم رشوه میزان مال دریافتی تاثیری در تحقق جرم ندارد ولی در میزان مجازات مرتشی تاثیر گذار است.
- مهم نبودن زمان پرداخت مال : برای تحقق جرم زمان پرداخت مال و دریافت وجه اهمیتی ندارد و می تواند بعد از انجام یا قبل از انجام کار باشد.
مجازات جرم رشوه دهنده و رشوه گیرنده چیست؟
مجازات رشوه مطابق ماده 3و 4 قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشا و کلاهبرداری برای فرد رشوه گیرنده و رشوه دهنده مجازات حبس و جزای نقدی در نظر گرفته شده است .در صورتی که جرم شخص ثابت شود به شش ماه تا 3 سال حبس یا 74 ضریه شلاق محکوم خواهد شد. هم چنین مالی که به عنوان رشوه داده شده، دیگر به راشی پس داده نمی‌شود بلکه به نفع دولت ضبط می‌شود.
ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء « در صورتی که قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از بیست هزار ریال نباشد، مرتکب به انفصال موقت از شش ماه تا سه سال و چنانچه مرتکب در مرتبة مدیرکل یا هم تراز مدیرکل یا بالاتر باشد، به انفصال دائم از مشاغل دولتی محکوم خواهد شد، و بیش از این مبلغ تا دویست هزار ریال، به مجازات یک سال تا سه سال حبس و جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال موقت از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.
چنانچه مرتکب در مرتبه مدیر کل یا هم تراز مدیرکل یا بالاتر باشد، به جای انفصال موقت به انفصال دائم از مشاغل دولتی محکوم خواهد شد. در صورتی که قیمت مال یا وجه مأخوذ بیش از دویست هزار ریال تا یک میلیون ریال باشد، مجازات مرتکب دو تا پنج سال حبس به علاوه جزای نقدی معادل قیمت مال یا وجه مأخوذ و انفصال دائم از خدمات دولتی و تا ۷۴ ضربه شلاق خواهد بود».
در چه صورتی رشوه دهنده از مجازات معاف خواهد شد؟
مطابق ماده 592 قانون مجازات اسلامی چنانچه رشوه دهنده صرفا فقط برای حفظ حقوق حقه خود و به ناچار و از روی جبر مجبور به دادن پول یا هر چیز دیگری شود قابل تعقیب کیفری نیست. و وجه یا پولی که داده به او مسترد می شود. به او خواهد برگشت.
تخفیف مجازات رشوه
حسب ماده 37 قانون مجازات اسلامی در صورت وجود داشتن چند جهت برای تخفیف مجازات، دادگاه می تواند مجازات تعزیری مقرر را به نحوی به نفع متهم به شرح ذیل تقلیل دهد:
- تبدیل مصادره اموال به جزای نقدی درجه 1 تا 4
- تبدیل انفصال دائم به انفصال موقت به میزان 5 تا 15 سال
- تقلیل سایر مجازات های تعزیری به اندازه یک یا دو درجه از همان نوع مجازات
تخفیف در مجازات رشوه برای راشی به دو صورت است :
اولین صورت تخفیف قانونی بوده که الزامی است. بدین منظور که دادگاه مکلف است در مواردی خاص مجازات جرم را تخفیف دهد.
دومین صورت تخفیف قضائی است. بدن منظور که دادگاه اختیار دارد برای مجازات قانونی تخفیف قائل شود و به تصویب برساند.
باید این نکته را در نظر داشت که این تخفیفات برای مجازات های تعزیری در نظر گرفته می شود. و در حدود و قصاص و دیات اعمال نمی گردد.(مطابق ماده 219 قانون مجازات اسلامی) که کاملا به این موضوع اشاره کرده است که مجازات جرم ذکر شده ثابت است و تغییری در آن صورت نمی گیرد.
عناصر و ارکان تشکیل دهنده جرم رشا و ارتشا چیست؟
جرم ارتشاء به سه دسته عنصر مادی و عنصر روانی و عنصر قانونی تقسیم می شود که بدین شرح است.
1- عنصر قانونی جرم رشوه
عنصر قانونی جرم رشوه در ماده ۳ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشاء و اختلاس جرم انگاری گردیده است.
2- عنصر مادی جرم رشوه
عملی فیزیکی برای فراهم آوردن زمینه عنصر مادی جرم رشاء و ارتشاء عبارت است از دادن و یا پذیرفتن وجه و یا مبلغی مال یا سند و نیز انجام دادن معامله با گرفتن مبلغی غیر واقعی و غیر عرف در ان زمان. لذا، در صورتیکه فقط پیشنهاد ارباب رجوع برای گرفتن مال صورت گرفته باشد و شخص نپذیرد جرم ارتشا رخ نداده و محقق نشده است.
3- عنصر روانی جرم رشوه
برای تحقق جرم رشاء و ارتشاء جرم باید عمدا و با اختیار شخص صورت گیرد. لذا، هر گاه این امر در صورت خواب و مستی و یا بی اختیاری فرد صورت بگیرد شخص مرتکب فاقد مسئولیت کیفری نمی شود.
جهت مشاوره حقوقی با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرد. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
