منظور از دعوای الزام به فک رهن چیست؟
الزام به فک رهن، طبق ماده 771 قانون مدنی رهن عقدی است که به موجب آن مال مشخصی به عنوان وثیقه، توسط بدهکار نزد بستانکار به امانت گذاشته می شود و از نظر حقوقی آن را غیر قابل حبس می نماید. در حقوق امروزی اموال گوناگون مثل منزل، خودرو، حقوق ماهانه و … ممکن است برای ادای دیون مالی اشخاص به رهن گذاشته شوند. در عقد رهن، رهن دهنده را اصطلاحاً راهن می نامند. مالی که به رهن گذاشته می شود معمولاً در تصرف مرتهن باقی خواهد ماند. مرتهن قانوناً حق دارد در صورت خودداری راهن از پرداخت دین خود، مال مرهونه را فروخته و از محل وجه آن، طلب خود را از مدیون بردارد.
الزام به فک رهن یک اقدام حقوقی است که توسط مالک مال مرهونه یعنی راهن، برای خارج کردن مال خود از تصرف مرتهن انجام می شود. راهن برای این کار می بایست دادخواست الزام به فک رهن را به دادگاه حقوقی ارائه نماید. با توجه به منقول یا غیرمنقول بودن مالی که موضوع خواسته است، دادگاهی برای رسیدگی به موضوع صلاحیت دارد که در شهرستان وقوع ملک یا اجرای تعهد قرار داشته باشد. در این نوشتار ضمن بررسی مواد قانونی مربوط به عقد رهن به عنوان یکی از عقود معین، مراحل و شرایط طرح دعوای الزام به فک رهن و هزینه دادرسی آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
شرایط طرح دعوی برای فک رهن
راهن یا مالک مال، یعنی کسی که مال را به عنوان وثیقه در نزد مرتهن به امانت گذاشته است، می تواند دعوای الزام به فک رهن را در دادگاه های عمومی و حقوقی طرح نماید. منظور از دعوی الزام به فک رهن در این نوشتار مواردی را در بر می گیرد که موضوع رهن، ملک است. در مورد اموال منقول مثل خودرو، تلفن همراه و … که به عنوان وثیقه برای تضمین بدهی نزد مرتهن به امانت گذاشته می شود، می توان دعاوی حقوقی و کیفری دیگری مثل خیانت در امانت را طرح کرد.
علاوه بر این خواهان یا وکیل او باید در ضمن دادخواست این موضوع را نیز اثبات کند که دیونی که به خوانده بدهکار بوده را پرداخت نموده است. در واقع خواهان باید ثابت کند که ادامه رهن ملک در تصرف خوانده، غیر قانونی است.
موارد طرح دعوای الزام به فک رهن
همانطور که اشاره شد به طور کلی عقد رهن ممکن است به دلایل گوناگونی میان راهن و مرتهن واقع گردد. از نظر قانون مدنی عقد رهن برای راهن عقدی لازم است. یعنی نمی تواند آن را فسخ کرده و به طور ارادی از ادامه دادن آن منصرف گردد. در مقابل برای مرتهن یا طلبکار، عقد رهن یک عقد جایز است. یعنی مرتهن هر زمان که خواست می تواند این عقد را فسخ کرده و از آن خارج شود. به طور کلی برخی از مهمترین موارد رایج عقد رهن که ممکن است به طرح دعوای الزام به فک رهن منتهی گردد، عبارت از موارد زیر است:
- انعقاد قرارداد مشارکت در ساخت و قرار گرفتن ملک، در رهن بانک یا موسسات مالی و اعتباری. بانک مسکن و سایر موسسات مالی و اعتباری که تسهیلات مالی ارائه می کنند، برای تضمین پرداخت اقساط وام ملک متعلق به وام گیرنده را در رهن خویش به امانت می گیرد.
- پرداخت دین توسط بدهکار ، زمانی که مدیون دین خود را پرداخت می نماید طلبکار می بایست مالی را که در رهن است آزاد یا به اصطلاح حقوقی فک نماید.
- توافق بدهکار و طلبکار با یکدیگر در خصوص رهن ، در صورتی که مدیون و طلبکار در خصوص مال مرهونه با یکدیگر توافق نمایند که رهن را بهم بزنند مال مرهونه آزاد می شود.
- از بین رفتن مال مرهونه ، وقتی که مال که در رهن طلبکار است به دلیلی از بین برود موضوع رهن هم از بین میرود.
- فسخ رهن از سوی طبکار، همچنان که پیشتر در بالا اشاره گردید عقد رهن نسبت به مرتهن ( طلبکار) جایز است و هر زمان اراده نماید می تواند به صورت یک طرفه رهن را بهم بزند یعنی عقد رهن را فسخ نماید. در صورتی که این فسخ یک طرفه برای مدیون ( راهن ) امکان پذیر نیست .
اقسام دعاوی مربوط به فک رهن
دعوای الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی
در این نوع دعاوی معمولا سازنده املاک برای دریافت وام از بانک سند ملک را در رهن بانک قرار می دهند ، اما قبل از تسویه بدهی خود با بانک ملک را به اشخاص می فروشند. در صورتی که فروشنده در موعد معین به تعهد خود مبنی بر انتقال سند اقدام ننماید و همچنین ملک در رهن بانک هم باشد ، خریدار میبایست در دادگاه اقامه دعوی نموده و در خواسته خود الزام به فک رهن و تنظیم سند رسمی را ذکر نماید. تا دادگاه ضمن الزام فروشنده به فک رهن به و تنظیم سند رسمی ملک محکوم نماید.
دعوای فک رهن خودرو
در حال حاضر شرکتهایی مانند سایپا و ایران خودرو اقدام به فروش خودرو هایی به اشخاص به صورت اقساطی می نمایند . بنابراین چون فروش خوردو به صورت اقساطی می باشد برگ سبز خودرو با مهر سند در رهن صادر می شود و تا زمانی که تمام اقساط خودرو تصفیه نشود سند خودرو رهن شرکت خودرو می باشد و پرداخت کلیه اقساط سند از رهن شرکت آزاد میشود.
دعوای مستقل الزام به فک رهن
اگر یکی از موارد فک رهن که پیشتر در بالا ذکر شد به وجود آمد مثلا بدهکار دین خود را پرداخت نمود طلبکار باید مالی که در رهن است را آزاد نماید در غیر این صورت مدیون می تواند از طریق دادگاه اقدام نماید.
نحوه و مراحل الزام به فک رهن چگونه می باشد؟
نحوه الزام به فک رهن به این شکل می باشد که اشخاص با تنظیم صحیح دادخواست و با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی اقدام به ثبت و ارسال دادخواست به دادگاه صلاحیتدار می نمایند. دعوای الزام به فک رهن از دعاوی حقوقی به شمار میرود که یا باید بر علیه طلبکار مطرح شود یا بر علیه فروشنده ای که ملکش را فروخته ولی هنوز در رهن بوده است و یا بر علیه بانک می توان اقامه دعوا نمود.
هزینه دادرسی الزام به فک رهن
در اموال غیر منقول هزینه دادرسی براساس ارزش معاملاتی منطقه ای املاک است . هزینه دادرسی الزام به فک رهن 2/5 درصد ارزش منطقه ای ملک، در مرحله بدوی، در صورتی که ارزش منطقه ای ملک، تا 20 میلیون تومان باشد و 3/5 درصد ارزش منطقه ای ملک، در مرحله بدوی، در مواردی که این ارزش، بیش از 20 میلیون تومان، تعیین گردد.
دادگاه صالح برای دعوای الزام به فک رهن ملک
بنابراین دادگاه صالح برای رسیدگی به دادخواست الزام به فک رهن، طبق قانون آیین دادرسی مدنی دادگاه شهرستان محلی می باشد که ملک در آن محل واقع شده است. خواهان یا وکیل او در ضمن دادخواست می بایست وقوع عقد رهن میان خواهان به عنوان راهن و خوانده به عنوان مرتهن را ثابت نماید. معمولاً برای این کار می توان قرارداد یا رهن نامه را در ذیل دادخواست به دادگاه عمومی و حقوقی ارائه نمود.
اجرای حکم فک رهن
اجراي حکم مبنی بر الزام به فک رهن بدین صورت است که پس از صدور حکم دادگاه مبنی بر فک رهن، راهن همانند هر الزام به تعهدي، باید طلب مرتهن را از سایر اموال خود بدهد و پس از فک رهن، ملک را به صورت طلق (آزاد ) به خریدار منتقل نماید و اگر راهن این کار خودداری نماید ، میتوان به موجب ماده 47 قانون اجرای احکام مدنی از طریق توقیف و فروش دیگر اموال راهن این تعهد را انجام داد و ملک را به صورت رسمی به خریدار منتقل نمود.
همچنین خود خریدار هم میتواند طلب مرتهن را پرداخته و زمینه انتقال مورد معامله را به خود فراهم سازد و پس از آن، براي مطالبه آنچه به طلبکار (مرتهن ) داده ، به بدهکار (بایع یا راهن) مراجعه نماید و از اموال او طلب خود را وصول نماید.
در مواردي که راهن مال دیگري ندارد که دین خود را از آن محل بپردازد و خریدار نیز مایل به پرداخت طلب مرتهن نیست، مرتهن به دلیل داشتن حق تقدم ، طلب خود را از حاصل فروش آن وصول می نماید و بیعی که بین راهن و خریدار منعقد شده بود، باطل میشود و خریدار برای اخذ ثمن و خسارات وارد شده به او به راهن مراجعه می نماید.
نمونه دادخواست الزام به فک رهن
حواهان : آقای … به نشانی …..
خوانده : خانم ……به نشانی …..
خواسته و بهای آن : تقاضای رسیدگی و صدور حکم مبنی بر الزام خوانده به فک رهن از شش دانگ یک ملک دارای پلاک ثبتی … بخش … شهرستان … به آدرس … مقوم بر … ریال با احتساب کلیه خسارات قانونی
شرح خواسته :
ریاست محترم دادگاه …
با سلام و تحیت احتراما اینجانب مالک شش دانگ ملکی به پلاک ثبتی … واقع در … می باشم. ملک مذکور بموجب قرارداد رهنی شماره … مورخ … تنظیمی در دفترخانه اسناد رسمی شماره … در قبال مبلغ … ریال در رهن خوانده قرار گرفته است.
اینجانب مطابق با قرارداد، اقساط وام را بموجب اسناد و مدارک پیوستی به خوانده پرداخت نموده ام و هیچگونه دینی به خوانده ندارم ولی متاسفانه علیرغم استهلاک وام دریافتی، نامبرده از فک رهن امتناع می نماید. علی هذا با عنایت به مراتب فوق مستنداً به ماده ٧٨٧ قانون مدنی صدور حکم بر الزام خوانده به فک رهن در پلاک ثبتی … با احتساب کلیه خسارات قانونی مورد استدعاست. با تشکر و تجدید احترام
مدارک لازم جهت اقامه دعوای فک رهن
- قرارداد رهن بین راهن و مرتهن
- دلایل و مستنداتی مبنی بر پرداخت دین یا وامی که ملک به جهت وثیقه پرداخت آن ، در رهن مرتهن می باشد.
- مدارک مثبت مالکیت راهن برملک که عین مرهونه بوده و مرتهن از فک ملک خودداری می نماید.
- قرارداد مشارکت در ساخت در صورتی که سازنده جهت دریافت وام ، از بانک ملک را در رهن بانک قرارداده باشد.
- مبایعه نامه ای که فروشنده در آن متعهد گردیده تا تاریخ معین ملک را از رهن خارج نماید.
جهت مشاوره حقوقی با وکلا و کارشناسان ما با شماره های مندرج در سایت تماس بگیرید. فاطمه یعقوبی وکیل پایه یک دادگستری
